Ngày 30 tháng 09 năm 2009, Cục Sở hữu trí tuệ đã ra Quyết định số 1895/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00017 cho sản phẩm chuối Ngự Đại Hoàng nổi tiếng. Ủy ban nhân dân huyện Lý Nhân là cơ quan quản lý chỉ dẫn địa lý “Đại Hoàng" cho sản phẩm chuối Ngự.
Chuối Ngự không chỉ là một loại trái cây mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa, lịch sử của vùng đất Đại Hoàng (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam). Theo truyền thuyết, loại chuối này từng được tiến vua, nhờ hương vị thơm ngon, quả nhỏ xinh, vỏ vàng óng, khi chín tỏa mùi thơm đặc trưng. Chính vì thế, chuối được gọi là "Chuối Ngự" – loại chuối dành cho bậc vua chúa.
Trải qua bao thế hệ, người dân Đại Hoàng vẫn giữ gìn và phát triển giống chuối quý này như một biểu tượng của quê hương. Chuối Ngự không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu ra thị trường quốc tế, góp phần nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng chuối. Như lời căn dặn của Bác Hồ: “Đây là vật quý của Đại Hoàng nên lưu giữ”, người dân nơi đây luôn trân trọng từng buồng chuối, duy trì phương pháp canh tác truyền thống kết hợp với kỹ thuật hiện đại để bảo tồn và phát huy giá trị của loại trái cây đặc sản này.
Không chỉ là một sản vật quý giá, Chuối Ngự còn đi vào thơ ca, văn học, xuất hiện trong tác phẩm của nhà văn Nguyễn Tuân và nhà giáo Trần Văn Đô, thể hiện sự trân quý của người Việt đối với những sản vật gắn liền với lịch sử và văn hóa dân tộc.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Chuối Ngự Đại Hoàng không chỉ nổi tiếng bởi lịch sử lâu đời mà còn gây ấn tượng mạnh mẽ bởi hình thức bắt mắt và hương vị đặc trưng. Loại chuối này có kích thước nhỏ nhắn, thon dài và hơi cong nhẹ, chiều dài trung bình khoảng 10 - 13 cm. Khi chín, vỏ chuối chuyển sang màu vàng tươi rực rỡ, mỏng, bóng đẹp và xuất hiện những đốm nhỏ li ti như hạt cát. Bên trong, ruột chuối có màu vàng ươm, dẻo, không bở, mang đến cảm giác mềm mịn khi thưởng thức. Chuối Ngự Đại Hoàng có hương thơm dịu nhẹ, đặc trưng và vị ngọt thanh, không gắt, để lại hậu vị thơm ngon dễ chịu.
Không chỉ hấp dẫn về cảm quan, Chuối Ngự Đại Hoàng còn sở hữu giá trị dinh dưỡng cao. Loại quả này chứa hàm lượng đường tự nhiên dồi dào, bao gồm glucose, fructose và sucrose, giúp cung cấp năng lượng nhanh chóng. Ngoài ra, chuối còn giàu vitamin C, B6 và A, hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện hệ tiêu hóa và làm đẹp da. Kali trong chuối góp phần ổn định huyết áp, tốt cho tim mạch, trong khi chất xơ giúp nhuận tràng và ngăn ngừa táo bón. Không những thế, chuối còn chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và làm chậm quá trình lão hóa.
Với sự kết hợp hoàn hảo giữa hình thức đẹp mắt, hương vị thơm ngon và giá trị dinh dưỡng cao, Chuối Ngự Đại Hoàng không chỉ là đặc sản trứ danh của vùng đất Hà Nam mà còn là sản phẩm có giá trị kinh tế cao, được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng.
Điều kiện canh tác:
Chuối Ngự Đại Hoàng được trồng trong điều kiện khí hậu thuận lợi. Khu vực canh tác có nhiệt độ trung bình năm dao động từ 25 - 30°C. Số giờ nắng trung bình mỗi năm đạt từ 1.400 - 1.600 giờ, đảm bảo điều kiện quang hợp tốt cho cây sinh trưởng. Lượng mưa trung bình hàng tháng từ 75 - 150mm, cùng với độ ẩm không khí duy trì ổn định ở mức 80 - 90%, tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cây chuối.
Về đất trồng, chuối Ngự Đại Hoàng phát triển tốt trên đất phù sa và đất cát pha, có đặc điểm tơi xốp, không bị sét, glây hay kết von, không nhiễm phèn chua. Thành phần cơ giới của đất ở mức nhẹ, giàu chất dinh dưỡng, ít biến đổi về màu sắc giữa các tầng đất. Độ pH của đất dao động từ 7 - 8, phù hợp với sự phát triển của cây chuối. Hàm lượng các chất hữu cơ và khoáng chất trong đất rất phong phú, trong đó: Hàm lượng cacbon hữu cơ (OC): 0,80%; Lượng P₂O₅ tổng số: 0,09 - 0,47%; Lượng K₂O tổng số: 1,61 - 3,15% P₂O₅ dễ tiêu: 20,15 - 54,5 mg/100g đất; K₂O dễ tiêu: 7,19 - 48,96%; Hàm lượng Mg²⁺ trung bình: 2,42% (dao động từ 1,35 - 4,66%); lượng Zn trung bình: 42,23% (dao động từ 26,40 - 56,42%); Hàm lượng Mo trung bình: 5,77% (dao động từ 3,17 - 8,89%)
Ngoài ra, vùng trồng chuối Ngự Đại Hoàng có địa hình đặc trưng, được bao bọc bởi sông Hồng và sông Châu Giang. Khu vực này có địa hình trũng với mực nước ngầm khá cao, kết hợp với các đường cua nước hình cánh cung nối tiếp nhau, giúp đất đai luôn giữ được độ ẩm ổn định, thuận lợi cho cây chuối phát triển xanh tốt quanh năm.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Giống chuối được sử dụng là chuối ngự Đại Hoàng. Cây con giống cần được chọn từ cây mẹ khỏe mạnh, không bị sâu bệnh để đảm bảo năng suất và chất lượng sau này. Đất trồng chuối phải có độ chắc, thoáng khí, đảm bảo khả năng giữ và thoát nước tốt. Đất phù hợp sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh và đạt năng suất cao. Vườn chuối cần được thiết kế theo hướng Đông - Tây để cây nhận được nhiều ánh sáng nhất. Đồng thời, hướng gió cũng phải thuận lợi để cây phát triển tốt, hạn chế tình trạng gãy đổ do gió mạnh. Chuối được trồng với mật độ từ 60 - 65 cây/sào. Khoảng cách giữa các hàng là 3,0m x 3,0m, khoảng cách giữa các cây trong hàng là 2,0m x 2,0m. Mỗi khóm chuối duy trì 2,5 cây/năm, bao gồm 1 cây mẹ, 1 cây con và 1 mầm mới.
Đất trồng cần được cày sâu từ 20 - 30cm vào mùa khô năm trước. Khi trồng, đào hố với kích thước 40cm x 40cm x 40cm. Cây con sau khi tách khỏi cây mẹ cần được xử lý bằng cách cắt bớt rễ dập nát, cắt sạch đầu sinh trưởng trên củ chuối và để nghỉ 24 giờ trước khi trồng.Cây được đặt thẳng đứng trong hố, phần tiếp giáp giữa thân già và thân thật phải thấp hơn bề mặt luống từ 3 - 5cm. Đất cần được lấp chặt quanh gốc, tưới nước giữ ẩm trong hai tuần đầu và phủ rơm rạ hoặc cỏ khô để giữ ẩm.
Việc tỉa mầm cần được thực hiện thường xuyên, chỉ giữ lại 1 cây mẹ và 1 chồi con để đảm bảo khoảng cách giữa các cây không thay đổi. Khi lá ngả màu, chỉ giữ lại 8 - 10 lá/cây để cây quang hợp tốt nhất. Cây chuối cần được tưới nước đầy đủ quanh năm, kể cả trong mùa mưa và mùa khô. Phân bón sử dụng bao gồm phân lót và phân thúc, không dùng phân đạm đơn (ure). Ngoài ra, có thể bón bùn ao hoặc bùn gầu vào mùa khô theo hình vảy cá hoặc xung quanh gốc với lượng 30 - 50kg/gốc. Để chống đổ, cây chuối cần được chống bằng cọc chắc chắn. Cỏ dại cần được làm sạch để hạn chế sâu bệnh. Khi buồng chuối phát triển, cần cắt bắp hoa để cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả. Sau khi cắt bắp, buồng chuối được bao bằng lá già hoặc vải để bảo vệ quả.
Một khóm chuối có thể khai thác trong 5 năm trước khi trồng lại. Việc trồng mới nên thực hiện theo từng hàng theo từng năm để đảm bảo sự liên tục trong sản xuất. Chuối được thu hoạch dựa trên độ tròn, màu sắc của vỏ và thịt quả. Thời gian từ khi cắt bắp đến khi thu hoạch là 40 - 45 ngày vào mùa hè và 60 - 70 ngày vào mùa đông. Khi thu hoạch, cuống buồng cần được cắt tạo độ cong phù hợp để bảo quản tốt hơn.
Sau khi thu hoạch, chuối cần được để nghỉ từ 1 - 1,5 ngày trước khi đem đi rấm. Lò rấm có kích thước tiêu chuẩn với chiều cao từ 1 - 1,5m, chiều rộng 1,5m, chiều dài 2 - 2,5m và cửa rộng 70cm. Nền lò phải phẳng, có rãnh tròn ở giữa lò với đường kính 50cm và sâu 5cm để hơi nóng lan tỏa đều. Chuối được rấm bằng hơi nóng từ trấu đốt trong lò, với thời gian từ 6 - 8 giờ vào mùa hè và 10 - 12 giờ vào mùa đông. Trong quá trình rấm, cần đảm bảo khói và lửa không thoát ra ngoài để đạt chất lượng chuối chín tốt nhất.
Phạm vi địa lý:
Xã Hòa Hậu gồm các xóm từ 1 đến 17 ; xã Tiến Thắng gồm các xóm : 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11 và 12 của thôn Nhân Tiến, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
Truyền thông nói về sản phẩm chuối Ngự Đại Hoàng:
Chuối ngự, loại chuối ngon nhất nước được người xưa chọn để tiến Vua: https://www.bachhoaxanh.com/kinh-nghiem-hay/chuoi-ngu-loai-chuoi-ngon-duoc-chon-de-tien-vua-1212040?srsltid=AfmBOopupJ2EWKQU90rI3xTLuGbyBduG5KhcY9mse3LAHuOJhaAiekaw
Chuối ngự Đại Hoàng – Đặc sản “tiến vua” của Hà Nam: https://www.ivivu.com/blog/2023/01/chuoi-ngu-dai-hoang-dac-san-tien-vua-cua-ha-nam/
Chuối ngự Đại Hoàng – cây trồng mang hiệu quả kinh tế cao cho người dân Hà Nam: https://thuongmaibiengioimiennui.gov.vn/san-pham-vung-mien/2022/7/chuoi-ngu-dai-hoang-cay-trong-mang-hieu-qua-kinh-te-cao-cho-nguoi-dan-ha-nam
