Ngày 28/09/2017, Cục Sở hữu trí tuệ ra Quyết định số 3261/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00057 cho sản phẩm gạo tẻ Già Dui “Xín Mần” truyền thống. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Giang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Gạo tẻ Già Dui Xín Mần là một đặc sản thiên nhiên của Hà Giang, nổi bật trong các loại gạo đặc trưng của vùng núi cực Bắc. Mỗi năm, giống lúa quý này cung cấp hàng nghìn tấn gạo thương phẩm cho thị trường. Đồng bào xã Nàn Xỉn đã gìn giữ, lưu truyền và lựa chọn giống Già Dui để bảo tồn nguồn gen quý. Với chất lượng và danh tiếng được khẳng định, gạo tẻ Già Dui Xín Mần đã có chỗ đứng vững chắc, được người tiêu dùng tin tưởng. Đây không chỉ là món quà thiên nhiên ban tặng mà còn là sản phẩm độc đáo của vùng Tây Hà Giang.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Gạo tẻ Già Dui Xín Mần có hạt hơi tròn, dài trung bình, màu trắng và tỏa hương thơm nhẹ. Hạt gạo có chiều dài từ 5,59 - 5,88 mm, chiều rộng từ 2,54 - 2,69 mm, với tỷ lệ gạo lật từ 76,61 - 81,91%, gạo xát từ 65,98 - 73,54% và gạo nguyên từ 72,25 - 93,55%. Tại Xín Mần, gạo tẻ Già Dui đạt chất lượng cao nhất về dinh dưỡng và hương vị, với hàm lượng tinh bột từ 66,36 - 72,93%, protein từ 8,54 - 9,36%, vitamin B1 từ 0,104 - 0,115 mg/100g gạo xát, hàm lượng amylose thấp từ 13,64 - 14,51% và độ bền gel từ 80,34 - 122,29 mm. Các chỉ tiêu vi lượng đều trong mức cho phép. Nhờ vậy, khi nấu, gạo tẻ Già Dui Xín Mần cho cơm dẻo, thơm, vị ngon ngọt khác biệt so với các loại gạo khác.
Điều kiện canh tác:
Gạo tẻ Già Dui Xín Mần có danh tiếng và đặc thù nhờ vào điều kiện tự nhiên thuận lợi và kinh nghiệm canh tác của người dân. Khu vực trồng lúa nằm ở phía Tây Bắc huyện Xín Mần, ở độ cao từ 800 - 1.200 mét so với mực nước biển. Địa hình phổ biến là dạng vòm, nửa vòm, quả lê, yên ngựa xen kẽ với địa hình dốc, đôi khi sắc nhọn hoặc lởm chởm, bị phân cắt mạnh và nhiều nếp gấp.
Khí hậu nơi đây là sự kết hợp giữa nhiệt đới gió mùa và á nhiệt đới vùng núi cao, với nhiệt độ trung bình năm từ 18 - 21°C, biên độ nhiệt ngày đêm từ 6 - 7°C, và tổng lượng nhiệt cả năm đạt 8.300 - 8.500°C. Lượng mưa trung bình hàng năm dao động từ 1.700 - 2.700 mm, tập trung chủ yếu vào tháng 6, 7 và 8. Độ ẩm trung bình năm từ 80 - 85%, đặc biệt không quá cao trong giai đoạn lúa trổ bông và sắp thu hoạch. Tổng lượng bốc hơi hàng năm từ 700 - 900 mm.
Vùng canh tác lúa Già Dui chỉ có duy nhất loại đất ferralit biến đổi do trồng lúa. Thành phần đất từ thịt pha cát đến thịt pha sét, với pHKCl dao động từ 4,35 - 5,08, phản ứng từ chua đến hơi chua. Đất có hàm lượng cacbon hữu cơ từ 1,64 - 2,97% OC, đạm tổng số từ 0,10 - 0,29% N, lân tổng số từ 0,13 - 0,37% P2O5, lân dễ tiêu từ 3,46 - 10,98 mg P2O5/100g đất. Kali tổng số dao động từ 0,66 - 2,22% K2O, kali dễ tiêu từ 14,46 - 21,58 mg K2O/100g đất. Dung tích hấp thu đất cao, trong khoảng 16,17 - 24,83 lđl/100g đất.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Người dân Xín Mần đã tích lũy nhiều kinh nghiệm trong việc gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch lúa Già Dui, góp phần tạo nên sản phẩm gạo chất lượng cao. Sau mỗi vụ trồng, họ tiến hành cày xới, đảo trộn đất để điều hòa dinh dưỡng, giúp đất thoáng khí và tạo điều kiện cho vi sinh vật phát triển mạnh. Phân hữu cơ như phân chuồng, phân xanh từ nguồn chăn nuôi tại chỗ được sử dụng để tăng số lượng vi sinh vật, đặc biệt là các vi sinh vật phân giải xenluloza, protein và nguyên sinh động vật.
Người dân còn áp dụng luân canh cây trồng nhằm duy trì sự cân bằng và phong phú của hệ vi sinh vật đất. Sau khi thu hoạch lúa, họ thường để đất nghỉ hoặc trồng cây họ đậu cho vụ sau. Đồng thời, bà con chủ động đầu tư, áp dụng khoa học kỹ thuật vào thâm canh, giúp gạo Già Dui phát triển bền vững và nâng cao vị thế trên thị trường.
Phạm vi địa lý:
Các xã Thèn Phàng, Bản Díu, Xín Mần, Chí Cà, Nàn Xỉn, Ngán Chiên, Trung Thịnh, Tà Nhìu, Chế Là, Bản Ngò thuộc huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang.
Truyền thông nói về sản phẩm Gạo tẻ Già Dui Xín Mần:
Về Hà Giang, thưởng thức đặc sản gạo Già Dui Xín Mần luôn cháy hàng: https://mia.vn/cam-nang-du-lich/ve-ha-giang-thuong-thuc-dac-san-gao-gia-dui-xin-man-luon-chay-hang-3549
Mang tài sản trí tuệ đến gạo già dui Hà Giang: https://ocop.hagiang.gov.vn/tin-tuc-chi-tiet?newsId=167344
Gạo tẻ Già Dui Xín Mần: https://hanoimoi.vn/gao-te-gia-dui-xin-man-461242.html
