Ngày 16/8/2018 Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 2835/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00069 cho sản phẩm chè Shan tuyết “Hà Giang”. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Hà Giang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Hà Giang, tỉnh nằm ở cực Bắc Việt Nam, sở hữu diện tích trồng chè lớn thứ ba cả nước, chỉ sau Lâm Đồng và Thái Nguyên. Không chỉ nổi tiếng với các điểm du lịch và lễ hội văn hóa đặc sắc, Hà Giang còn được biết đến là vùng đất của giống chè đặc sản Shan tuyết.
Chè Shan tuyết nơi đây mọc thành rừng, nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi sinh trưởng tự nhiên mà không cần chăm sóc, bón phân hay phun thuốc. Những búp chè mập mạp, phủ lớp lông tơ sáng bạc, hấp thụ tinh hoa đất trời và sương mù quanh năm trên dãy Tây Côn Lĩnh – vùng đất sinh sống của đồng bào Dao và H’Mông. Đặc biệt, quần thể 220 cây chè Shan tuyết cổ thụ ở Cao Bồ đã được công nhận là Cây Di sản Việt Nam, góp phần bảo tồn nguồn gen quý giá của giống chè vùng cao trứ danh.
Người dân Hà Giang tin rằng, chính lớp sương mù dày đặc khiến búp chè ngậm tuyết, tạo nên hương vị đặc biệt. Quy trình chế biến chè Shan tuyết không chỉ giữ trọn tinh túy của đất, nước mà còn thấm đượm hơi ấm của bếp lửa, mang đến hương thơm dịu dàng, giúp người thưởng thức cảm thấy sảng khoái, tỉnh táo và thư thái.
Người dân Hoàng Su Phì kể lại rằng, từ thời Pháp thuộc, những vị khách phương Tây đã từng lên đây, thưởng thức và khen ngợi chè Shan tuyết. Tuy nhiên, loại chè quý này chỉ thực sự được nhiều người biết đến khi các nhà nghiên cứu và du khách trong, ngoài nước tìm đến vùng cao hẻo lánh, khám phá và mang chè về xuôi tiêu thụ.
Đặc biệt, sự kiện Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mời Tổng Bí thư Tập Cận Bình thưởng thức chè Shan tuyết Hà Giang đã một lần nữa khẳng định chất lượng và giá trị thương hiệu của đặc sản trứ danh này.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Chè Shan tuyết Hà Giang có hình thái đặc trưng với búp chè đồng đều về màu sắc và kích thước, xoăn chặt, non, thô, phủ lớp lông trắng bạc tạo nên vẻ ngoài hấp dẫn. Cánh chè to, tròn, khi pha cho nước sánh, có màu xanh vàng bắt mắt, hương thơm tự nhiên, vị chát dịu nhẹ và hậu ngọt dễ chịu, mang đến sự hài hòa giữa hương và vị – một đặc trưng riêng biệt của chè Shan tuyết Hà Giang.
Chất lượng của chè được thể hiện qua các chỉ tiêu sinh hóa, trong đó hàm lượng tro tổng số dao động từ 4,87% đến 6,49%, hàm lượng tanin từ 27,22% đến 38,88%, hàm lượng cafein từ 2,30% đến 4,19%. Ngoài ra, hàm lượng tro không tan trong axit chiếm từ 58,31% đến 66,52%, còn hàm lượng chất chiết trong nước nằm trong khoảng 38,32% đến 47,79%. Những chỉ tiêu này không chỉ phản ánh chất lượng vượt trội mà còn góp phần khẳng định giá trị đặc biệt của chè Shan tuyết Hà Giang trên thị trường.
Điều kiện canh tác:
Chè Shan tuyết Hà Giang hội tụ đầy đủ các yếu tố đặc trưng: thơm, ngon, xanh và sạch. Sở dĩ có được những đặc tính này là nhờ khí hậu mát mẻ, sương mù bao phủ quanh năm cùng với truyền thống canh tác tự nhiên của người dân địa phương.
Vùng chè Shan tuyết Hà Giang nằm ở khu vực núi cao trên 600m so với mực nước biển, có địa hình phức tạp với độ dốc dao động từ 8 - 30 độ. Địa hình khu vực này gồm hai dạng chính: núi trung bình và cao, với những khu vực trên 1.000m thuộc khối núi granit thượng nguồn sông Chảy; và núi thấp, ở độ cao từ 600 - 1.000m, hình thành chủ yếu từ các loại đá macma, trầm tích và trầm tích biến chất.
Khu vực trồng chè Shan tuyết nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, chịu ảnh hưởng của chế độ gió mùa. Nhiệt độ trung bình năm dao động từ 15,7 - 22,6°C và giảm dần theo độ cao, đặc biệt tại các vùng núi cao. Biên độ dao động nhiệt độ ngày đêm trung bình từ 6,8 - 8,6°C. Lượng mưa trung bình năm từ 1.692 - 2.430mm, tập trung chủ yếu vào giai đoạn tháng Năm đến tháng Mười, chiếm 70 - 80% tổng lượng mưa cả năm. Độ ẩm trung bình năm duy trì ở mức 80 - 86%. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như sương muối và mưa đá chỉ xuất hiện đột xuất và ít ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Chè Shan tuyết Hà Giang được trồng trên nhiều loại đất khác nhau, bao gồm đất đỏ vàng trên đá sét (Fs), đất mùn đỏ vàng trên đá sét (Hs), đất vàng đỏ trên đá granit (Fa) và đất mùn vàng đỏ trên đá granit (Ha). Thành phần cơ giới của đất chủ yếu là đất thịt nhẹ đến thịt nặng. Đất có tính axit mạnh với giá trị pH KCl từ 3,95 - 4,36, hàm lượng chất hữu cơ (OM) dao động từ mức trung bình đến giàu, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cây chè Shan tuyết.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Việc trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến chè Shan tuyết Hà Giang mang những nét đặc trưng riêng, kết hợp hài hòa giữa điều kiện tự nhiên thuận lợi và yếu tố lịch sử, góp phần tạo nên chất lượng khác biệt của loại chè này. Nhờ khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp, người dân không sử dụng thuốc trừ sâu hay chất kích thích tăng trưởng. Theo quan niệm truyền thống, “cây chè Shan không cần chăm bón, chỉ uống sương đêm, tắm nắng sớm để phát triển, xanh tươi suốt bốn mùa.”
Thay vì sử dụng hóa chất, người dân áp dụng phương pháp thủ công để phòng trừ sâu bệnh, hoặc pha chế các loại thuốc sinh học từ nguyên liệu tự nhiên như vỏ chanh, bưởi, tỏi, ớt… Đặc biệt, ở Hà Giang, người trồng chè luôn tuân thủ một tục lệ lâu đời: không hái chè vào ba ngày âm lịch quan trọng – ngày “Thần Sấm” (1/3), ngày “Thần Gió” (20/1) và ngày “Lợn Rừng” (3/3).
Nhờ những yếu tố tự nhiên và kinh nghiệm truyền thống, chè Shan tuyết Hà Giang không chỉ đạt tiêu chí “Sạch” – nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên, không chứa hóa chất hay phụ gia – mà còn đạt tiêu chí “Ngon” với hương thơm dịu nhẹ tự nhiên, nước chè xanh trong và vị đậm đà, ngọt hậu kéo dài.
Phạm vi địa lý:
Xã Tân Thành, Tân Lập, Tiên Kiều, Đức Xuân thuộc huyện Bắc Quang; Tiên Nguyên, Xuân Minh, Tân Trịnh, Tân Bắc, Tân Nam, Yên Bình, Bản Rịa, Yên Thành thuộc huyện Quang Bình; Nà Chì, Quảng Nguyên, Khuôn Lùng, Cốc Rế, Chế Là, Thu Tà, Bản Ngò, Nấm Dẩn, Tả Nhìu, Nàn Xỉn, Ngán Chiên thuộc huyện Xín Mần; Túng Sán, Nậm Khòa, Thông Nguyên, Nam Sơn, Nậm Ty, Hồ Thầu, Nậm Dịch, Bản Luốc, Tả Sử Choóng, Bản Péo, Bản Nhùng thuộc huyện Hoàng Su Phì; Cao Bồ, Thượng Sơn, Quảng Ngần, Phương Tiến, Thanh Thủy, Thanh Đức, Xín Chải, Lao Chải thuộc huyện Vị Xuyên; Phương Độ, Phương Thiện thuộc thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.
Truyền thông nói về sản phẩm Chè san tuyết Hà Giang:
Khẳng định vị thế, uy tín Chè San Tuyết Hà Giang: https://baohagiang.vn/tin-moi/202303/khang-dinh-vi-the-uy-tin-che-shan-tuyet-ha-giang-a9517e9/
Chè Shan tuyết - đặc sản đã được cấp chỉ dẫn địa lý của tỉnh Hà Giang: https://thuongmaibiengioimiennui.gov.vn/san-pham-vung-mien/2018/10/che-shan-tuyet-dac-san-da-duoc-cap-chi-dan-dia-ly-cua-tinh-ha-giang
Chè Shan tuyết Hà Giang - món quà quý từ thiên nhiên: https://ocop.hagiang.gov.vn/tin-tuc-chi-tiet?newsId=171017
