Ngày 27/12/2021, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 6163/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00115 cho chỉ dẫn địa lý “Chư Sê” cho sản phẩm hạt tiêu (hồ tiêu). Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý.
Hồ tiêu Chư Sê có lịch sử từ những năm 1980, khi người dân đưa về trồng và phát triển thành cây hàng hóa mang lại lợi nhuận cao. Đây là cây trồng chủ lực, tạo việc làm và thu nhập cho hàng vạn hộ nông dân tại huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai.
Chư Sê là một trong những huyện có diện tích hồ tiêu lớn nhất Tây Nguyên. Từ năm 2008 đến 2020, hồ tiêu Chư Sê đạt năng suất cao nhất cả nước.
Không chỉ tiêu thụ trong nước, hồ tiêu Chư Sê còn được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ và Liên minh châu Âu.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Hạt tiêu Chư Sê gồm ba loại chính: hạt tiêu xanh, hạt tiêu đen và hạt tiêu trắng (tiêu sọ). Hạt tiêu Chư Sê có hạt to, đồng đều với kích thước khác nhau. Hạt tiêu xanh có đường kính từ 4,45 - 5,85 mm, hạt tiêu đen từ 3,85 - 5,65 mm, và hạt tiêu trắng từ 3,65 - 5,43 mm.
Hạt tiêu Chư Sê có hương thơm nồng, vị cay đặc trưng nhờ dung trọng cao, hàm lượng Piperin và tinh dầu bay hơi dồi dào. Hạt tiêu xanh có dung trọng từ 589 - 638 g/l, hàm lượng Piperin từ 5,89 - 6,35%, tinh dầu bay hơi từ 1,53 - 1,76%. Hạt tiêu đen có dung trọng từ 558 - 592 g/l, hàm lượng Piperin từ 6,59 - 7,36%, tinh dầu bay hơi từ 1,84 - 2,20%. Hạt tiêu trắng có dung trọng từ 616 - 651 g/l, hàm lượng Piperin từ 7,05 - 7,42%, tinh dầu bay hơi từ 2,01 - 2,28%.
Điều kiện canh tác:
Huyện Chư Sê sở hữu điều kiện địa lý tự nhiên đặc biệt, tạo môi trường lý tưởng cho cây hồ tiêu phát triển. Khu vực này có địa hình bằng phẳng hoặc dốc nhẹ, nằm trên nền đất đỏ bazan giàu khoáng sét, có tầng đất dày, thoát nước tốt và màu mỡ. Được hình thành gần các miệng núi lửa, loại đất này cung cấp nguồn dinh dưỡng dồi dào, giúp cây hồ tiêu sinh trưởng mạnh mẽ. Với độ cao trung bình từ 700 - 800m so với mực nước biển, vùng đất này đảm bảo môi trường thuận lợi cho hồ tiêu phát triển bền vững.
Không chỉ thổ nhưỡng, khí hậu khu vực cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên chất lượng đặc trưng của hạt tiêu Chư Sê. Độ ẩm không khí dao động từ 80 - 90%, giúp quá trình thụ phấn diễn ra thuận lợi, kéo dài thời gian thụ phấn, tăng tỷ lệ đậu quả và giúp hạt tiêu có kích thước lớn. Bên cạnh đó, biên độ nhiệt giữa ngày và đêm khá lớn (từ 8 - 10°C), kéo dài quá trình trao đổi chất, góp phần hình thành và cô đọng hương thơm nồng, vị cay đặc trưng của hạt tiêu.
Chu kỳ ra hoa và tạo quả của cây tiêu Chư Sê trùng với mùa khô kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau. Lượng mưa thấp trong giai đoạn này tạo điều kiện thuận lợi cho cây tiêu phân hóa mầm hoa, nở hoa tập trung và tích lũy dưỡng chất trong quả. Đặc biệt, thời điểm thu hoạch hồ tiêu thường rơi vào mùa khô, giúp quá trình phơi sấy và bảo quản sản phẩm diễn ra dễ dàng, đảm bảo chất lượng hạt tiêu sau thu hoạch.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Hạt tiêu Chư Sê được trồng trên đất đỏ bazan màu mỡ, thoát nước tốt, tầng đất dày, có độ pH từ 5 - 6. Trước khi trồng, đất được cày bừa kỹ, xử lý tuyến trùng và nấm bệnh để tạo điều kiện tốt nhất cho cây tiêu phát triển.
Tiêu được trồng với trụ sống hoặc trụ chết. Trụ sống thường là keo dậu, muồng đen, còn trụ chết làm từ bê tông hoặc gỗ cứng. Trụ tiêu có chiều cao từ 2,5 - 3m, trồng với khoảng cách 2,5 - 3m để đảm bảo không gian phát triển.
Giống tiêu được chọn từ các giống có năng suất cao, chống chịu tốt như tiêu Vĩnh Linh, tiêu Phú Quốc, tiêu Lộc Ninh. Tiêu được nhân giống bằng hom từ dây lươn hoặc dây thân. Thời vụ trồng tốt nhất từ tháng 5 - 7, mỗi trụ trồng 3 - 4 hom, đặt sâu 5 - 7cm và che nắng trong hai tháng đầu.
Tiêu cần được tưới 2 - 3 lần/tuần trong mùa khô, tránh ngập úng. Hệ thống tưới nhỏ giọt giúp tiết kiệm nước và đảm bảo cây hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn.
Bón phân được thực hiện định kỳ, sử dụng 15 - 20kg phân chuồng hoai mục mỗi gốc vào đầu mùa mưa. Phân NPK được bón theo từng giai đoạn sinh trưởng để cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây.
Cắt tỉa giúp tiêu phát triển khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh. Sau mỗi vụ thu hoạch, cần tỉa bớt cành để cây thông thoáng, chỉ giữ lại dây thân chính để leo trụ.
Hồ tiêu Chư Sê dễ bị bệnh chết nhanh, chết chậm, rệp sáp, sâu đục thân. Để phòng bệnh, sử dụng chế phẩm sinh học Trichoderma và đảm bảo vườn có hệ thống thoát nước tốt. Bẫy pheromone và dầu khoáng sinh học giúp kiểm soát sâu bệnh hiệu quả.
Tiêu được thu hoạch từ tháng 1 - 3 khi quả chín chuyển từ xanh sang vàng hoặc đỏ. Quả tiêu được hái cẩn thận để tránh dập nát, đảm bảo chất lượng sau thu hoạch.
Hạt tiêu đen được phơi nguyên chùm đến khi đạt độ ẩm 12 - 13%, sau đó tách hạt. Hạt tiêu trắng được ngâm nước 5 - 7 ngày để loại bỏ lớp vỏ ngoài, chà sạch và phơi khô.
Sau sơ chế, tiêu được bảo quản trong bao kín, đặt nơi khô ráo, thoáng mát để tránh ẩm mốc. Nhờ quy trình nghiêm ngặt, hạt tiêu Chư Sê giữ được hương vị cay nồng, hàm lượng tinh dầu cao, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Phạm vi địa lý:
Xã Ia Tiêm, xã Chư Pơng, xã Ia Glai, xã Bờ Ngoong, xã Al Bá, xã Ia Hlốp, xã Ia Blang, xã Ia Pal, xã Ia Ko và thị trấn Chư Sê huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai.
Truyền thông nói về sản phẩm Hạt tiêu Chư Sê:
Hạt tiêu Chư Sê – đặc sản nổi tiếng ở vùng đất đỏ Tây Nguyên chinh phục thị trường thế giới: https://moit.gov.vn/tu-hao-hang-viet-nam/hat-tieu-chu-se-dac-san-noi-tieng-o-vung-dat-do-tay-nguyen-chinh-phuc-thi-truong-the-gioi.htm
Hạt tiêu Chư Sê – đặc sản nổi tiếng ở vùng đất đỏ Tây Nguyên: https://thuongmaibiengioimiennui.gov.vn/dac-san-vung-mien/2022/8/hat-tieu-chu-se-dac-san-noi-tieng-o-vung-dat-do-tay-nguyen
Đây là loại hạt ví như "vàng đen" ở Gia Lai được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý: https://danviet.vn/ho-tieu-chu-se-vi-nhu-vang-den-o-gia-lai-duoc-cuc-so-huu-tri-tue-cap-chung-nhan-chi-dan-dia-ly-20230104191308218.htm
