Ngày 05 tháng 8 năm 2024, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 653 /QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00142 cho quả dừa sáp Trà Vinh. Uỷ ban nhân dân tỉnh Trà Vinh là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này
Dừa sáp, hay còn gọi là dừa đặc ruột (dừa kem), là một phân loài dừa có quả đặc ruột với cơm dừa dày, mềm dẻo và béo hơn so với dừa thường. Nước dừa sáp có độ đặc cao, trong như sương sa, tạo nên sự khác biệt độc đáo so với các giống dừa khác. Hiện nay, trên thế giới chỉ có 9/93 quốc gia trồng dừa có trồng loại dừa này. Ở Việt Nam, dừa sáp được trồng nhiều nhất và nổi tiếng nhất tại tỉnh Trà Vinh, nơi loại cây này đã được canh tác và phát triển gần 100 năm.
Dừa sáp bắt đầu được trồng tại Trà Vinh từ năm 1924, ban đầu tại huyện Cầu Kè, sau đó dần mở rộng ra nhiều huyện, thị khác trong tỉnh, trở thành một loại đặc sản độc lạ của địa phương. Đến năm 1960, dừa sáp lần đầu tiên được thương mại hóa tại Trà Vinh, và vào đầu những năm 2000, nó đã trở thành một trong những loại trái cây có giá đắt nhất Việt Nam, với mức giá cao gấp 10-20 lần so với dừa thường.
Sự khác biệt của dừa sáp đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Các nghiên cứu đã được thực hiện nhằm giải mã đặc tính độc lạ cũng như đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển giống dừa này. Năm 1984, Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu (trực thuộc Bộ Công Thương) đã thu thập và bảo tồn giống dừa sáp trong tập đoàn giống dừa tại Trung tâm Dừa Đồng Gò. Đồng thời, Viện Tài nguyên Di truyền Thực vật Quốc tế (IPGRI) cũng định danh và đưa dừa sáp Trà Vinh vào danh mục các giống dừa bảo tồn trên thế giới.
Trong giai đoạn từ năm 1993 đến năm 2006, Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu tiếp tục nghiên cứu và phát triển thành công quy trình nhân giống dừa sáp bằng phương pháp nuôi cấy phôi từ chính những trái dừa sáp thu hái tại huyện Cầu Kè. Cuối năm 2008, hai tiến sĩ Yukata Hirata và Takeshi Nakishima từ Trường Đại học Tokyo (Nhật Bản) đã tiến hành nghiên cứu về đặc tính của giống dừa sáp Trà Vinh.
Giữa năm 2009, tiến sĩ Võ Mai, Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, triển khai mô hình trồng dừa sáp theo tiêu chuẩn VietGAP tại Hợp tác xã Dừa sáp Hòa Tân nhằm đảm bảo sản xuất nông nghiệp an toàn. Năm 2017, Trường Đại học Trà Vinh tiếp tục thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ về "Nghiên cứu nhân giống dừa bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào và kỹ thuật thâm canh dừa trồng giống nuôi cấy mô".
Những kết quả nghiên cứu trên đã góp phần đưa dừa sáp Trà Vinh vững vàng trên con đường khẳng định thương hiệu, nâng cao danh tiếng, và đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của địa phương.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Hiện nay, trên thị trường có hai loại dừa sáp Trà Vinh đang được thương mại hóa, bao gồm dừa sáp truyền thống và dừa sáp cấy phôi. Mỗi loại đều có những đặc điểm riêng biệt về thành phần dinh dưỡng cũng như chất lượng sản phẩm.
Dừa sáp truyền thống có khối lượng nước dao động từ 85,4 g đến 406,8 g. Hàm lượng chất béo trong dừa sáp truyền thống khá cao, nằm trong khoảng 16,12 – 18,25%. Bên cạnh đó, hàm lượng acid lauric chiếm từ 7,26 – 9,12%, hàm lượng đường tổng dao động từ 3,14 – 4,29%, và hàm lượng vitamin C đạt mức 6,21 – 7,35 mg/kg. Ngoài ra, các khoáng chất quan trọng trong dừa sáp truyền thống bao gồm kali (1666 – 2384 mg/kg), magie (335,0 – 452,0 mg/kg), và canxi (60,8 – 75,6 mg/kg).
Dừa sáp cấy phôi có khối lượng nước thấp hơn, dao động từ 71,1 – 355,6 g. Hàm lượng chất béo trong dừa sáp cấy phôi tương đương với dừa sáp truyền thống, nằm trong khoảng 15,86 – 18,11%. Tuy nhiên, hàm lượng acid lauric cao hơn một chút, từ 7,89 – 9,14%. Hàm lượng đường tổng của dừa sáp cấy phôi dao động từ 2,96 – 4,68%, trong khi hàm lượng vitamin C đạt 6,33 – 7,53 mg/kg. Về khoáng chất, dừa sáp cấy phôi chứa kali ở mức 1826,0 – 2366,0 mg/kg, magie từ 359,0 – 464,0 mg/kg, và canxi từ 55,8 – 74,2 mg/kg.
Hiện nay, Trà Vinh là tỉnh duy nhất tại Việt Nam có đủ điều kiện để trồng và thương mại dừa sáp truyền thống. Các điều kiện địa lý đặc thù tại Trà Vinh đã tạo nên tính chất và chất lượng đặc trưng cho loại dừa sáp này, giúp sản phẩm khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế.
Điều kiện canh tác:
Khu vực trồng dừa sáp tại Trà Vinh có hai mùa rõ rệt: mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11 và mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Lượng mưa trung bình năm đạt dưới 2.000 mm, trong đó, tổng lượng mưa trong giai đoạn hình thành chất lượng quả dừa sáp (8 tháng) dao động từ 700 – 1.600 mm.
Độ ẩm trong năm cao, trùng với thời kỳ mùa mưa, dao động từ 86 – 90%. Trong mùa khô, độ ẩm trung bình thấp hơn, từ 78 – 83%. Sự chênh lệch giữa tháng có độ ẩm cao nhất và thấp nhất vào khoảng 10%. Trà Vinh có mức bức xạ trung bình trên 15.106 kcal/ha/năm, với tổng số giờ nắng hàng năm khoảng 2.400 giờ. Số giờ nắng trung bình dao động từ 140 – 280 giờ/tháng, trong đó mùa khô có từ 7 – 9 giờ nắng/ngày, còn mùa mưa từ 5 – 6 giờ nắng/ngày.
Nguồn nước tưới cho khu vực này chủ yếu từ sông Tiền và sông Hậu, thông qua dự án thủy lợi Nam Măng Thít. Hệ thống thủy lợi của Trà Vinh có tổng chiều dài 578 km và 1.876 km kênh cấp I, II, cung cấp nước cho nội đồng. Các sông ngòi, kênh rạch tại Trà Vinh hợp lưu và đổ ra biển qua hai cửa sông chính: cửa Cổ Chiên (hay còn gọi là cửa Cung Hầu) và cửa Định An. Vào mùa khô, nước mặn từ biển Đông theo sông Cổ Chiên và sông Hậu xâm nhập sâu vào nội địa, với độ mặn vượt 4‰ và phạm vi ảnh hưởng từ 60 – 70 km.
Nguồn nước tưới từ hệ thống mương líp trong vườn dừa tại Trà Vinh có hàm lượng kali hòa tan cao (≥ 4,21 mg/L), hàm lượng NH4+ cao (≥ 1,33 mg/L) và hàm lượng NO3- cao (≥ 3,20 mg/L).
Đất trồng dừa sáp chủ yếu là đất lập líp, có nguồn gốc từ nhiều loại đất khác nhau như đất mặn, đất phèn, đất phù sa,... Các lớp đất mặt của đất phèn lập líp hầu như không còn bị ảnh hưởng bởi tầng phèn dưới sâu, với hàm lượng sắt trong đất ≤ 30 mg/100g. Tuy nhiên, hiện tượng xâm nhập mặn làm tăng độ mặn trong đất, với hàm lượng muối hòa tan có thể lên đến hơn 9‰.
Giống dừa sáp là một dạng đột biến của dừa thường (Cocos nucifera var. Sap) và đã được công nhận theo Quyết định số 4864/QĐ-BNN-TT ngày 24/11/2016 của Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn. Dừa sáp truyền thống được nhân giống bằng cách sử dụng quả dừa không sáp cùng quầy với quả dừa sáp, sau đó ươm quả nảy mầm tự nhiên. Trong khi đó, dừa sáp cấy phôi được nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy phôi trong hỗn hợp chất dinh dưỡng ngoại sinh, bao gồm đường, khoáng chất (NH4+, NO3-, K+, Cl-, Mg2+, Ca2+, Na+, Fe2+), và các chất điều hòa sinh trưởng.
Khoảng cách trồng dừa sáp cấy phôi thường là 8m x 8m hoặc 6m x 8m, trong khi dừa sáp truyền thống có khoảng cách trồng 6,5m x 6,5m hoặc 6,5m x 7m.
Khu vực trồng dừa sáp tại Trà Vinh được bồi bùn định kỳ mỗi năm một lần hoặc hai năm một lần, giúp bổ sung hàm lượng khoáng chất trong đất. Đất trồng dừa tại đây có hàm lượng phospho dễ tiêu cao (≥ 15,98 mg/kg), hàm lượng kali dễ tiêu cao (≥ 13,25 mg/kg), hàm lượng nitơ dễ tiêu cao (≥ 5,12 mg/kg), hàm lượng Mg2+ cao (≥ 1,63 cmol⁺/kg) và hàm lượng Ca2+ cao (≥ 7,16 cmol⁺/kg).
Dừa sáp Trà Vinh được thu hoạch khi trên bề mặt vỏ quả xuất hiện vết rám nắng và đạt độ tuổi 12 tháng nếu thu hoạch vào mùa khô hoặc 12,5 tháng nếu thu hoạch vào mùa mưa.
Phạm vi địa lý:
Thị trấn Cầu Kè và các xã Châu Điền, Phong Phú, Phong Thạnh, Ninh Thới, Hòa Tân, An Phú Tân, Tam Ngãi, Hòa Ân, Thông Hòa, Thạnh Phú thuộc huyện Cầu Kè; thị trấn Châu Thành và các xã Đa Lộc, Hòa Lợi, Hòa Minh, Hòa Thuận, Hưng Mỹ, Long Hòa, Lương Hòa, Lương Hòa A, Mỹ Chánh, Nguyệt Hóa, Phước Hảo, Song Lộc, Thanh Mỹ thuộc huyện Châu Thành; thị trấn Càng Long và các xã An Trường, An Trường A, Bình Phú, Đại Phúc, Đại Phước, Đức Mỹ, Huyền Hội, Mỹ Cẩm, Nhị Long, Nhị Long Phú, Phương Thạnh, Tân An, Tân Bình thuộc huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh.
Truyền thông nói về sản phẩm dừa sáp Trà Vinh:
Đặc sản dừa sáp Trà Vinh và những cách chế biến chuẩn miền Tây: https://mia.vn/cam-nang-du-lich/dac-san-dua-sap-tra-vinh-14517
Vì sao dừa sáp trồng ở Trà Vinh lại cho năng suất cao?: https://dantri.com.vn/xa-hoi/vi-sao-dua-sap-trong-o-tra-vinh-lai-cho-nang-suat-cao-20240825221458167.htm
Đặc điểm và giá trị của trái dừa sáp Cầu Kè – Trà Vinh: https://satravi.vn/dac-diem-va-gia-tri-cua-trai-dua-sap-cau-ke-tra-vinh/
