Ngày 08 tháng 09 năm 2010, Cục Sở hữu trí tuệ đã ra Quyết định số 1721/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00021 cho sản phẩm hồng không hạt Bắc Kạn. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bắc Kạn là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý “Bắc Kạn” cho sản phẩm hồng không hạt.
Hồng không hạt Bắc Kạn là loại trái cây đặc sản gắn liền với vùng đất Bắc Kạn hơn một thế kỷ. Những cây hồng cổ thụ, gần 100 năm tuổi, vẫn được tìm thấy tại các bản làng như bản Lác (xã Quảng Bạch, Xuân Lạc, Tân Lập - huyện Chợ Đồn), hay tại Quảng Khê, Đồng Phúc (huyện Ba Bể) và xã Nà Phặc (huyện Ngân Sơn), cho quả có chất lượng thơm ngon, năng suất ổn định.
Hồng không hạt Bắc Kạn thuộc họ Thị (Ebenaceae), loài hồng trơn, với tên khoa học Diospyros kaki L.. Đặc điểm nổi bật nhất của loại hồng này là không có hạt, do phần nhân hạt bị thoái hóa, trong như thạch, giúp quả có độ giòn tự nhiên khác biệt so với nhiều giống hồng khác. Trong tiếng Tày, loại quả này còn được gọi là Mác Hồng, và thường được biết đến với tên gọi hồng ngâm, bởi cần trải qua quá trình ngâm nước để khử vị chát trước khi thưởng thức.
Mỗi độ thu về, đặc biệt trong dịp Tết Trung Thu, hồng không hạt Bắc Kạn trở thành món quà biếu ý nghĩa, xuất hiện trên mâm ngũ quả của nhiều gia đình Việt. Chính nét văn hóa đặc trưng này đã góp phần gìn giữ và nâng tầm giá trị của loại quả quý hiếm, giúp danh tiếng của hồng không hạt Bắc Kạn lan tỏa qua bao thế hệ.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Hồng không hạt Bắc Kạn có hai loại chính, tùy theo thời điểm thu hoạch.
Hồng không hạt thu hoạch tháng 8 - 9 có hình dáng thuôn dài, vỏ màu vàng đỏ, thịt quả vàng sáng, không có hạt. Tai quả lớn, thường có 4 - 5 tai. Khi chín, quả có độ giòn cao, nhiều cát đường, vị ngọt dịu đến ngọt đậm sau khi ngâm. Trọng lượng trung bình dao động từ 15 - 18 quả/kg.
Hồng không hạt thu hoạch tháng 9 - 10 có hình dáng ngắn, hơi tròn, vỏ màu vàng sẫm, thịt quả vàng sáng và không có hạt. Tai quả lớn với 4 tai. Quả có độ cứng nhất định, ít cát đường hơn so với loại thu hoạch sớm, vị ngọt dịu sau khi ngâm. Trọng lượng trung bình từ 25 - 30 quả/kg.
Về chất lượng, hồng không hạt Bắc Kạn có hàm lượng đường tổng số trung bình đạt 14,29%, độ Brix trung bình 21,25, với mức cao nhất lên đến 26,00. Hàm lượng chất khô dao động từ 21,82% - 30,96%, trung bình 26,39%. Hàm lượng tanin thấp, chỉ khoảng 0,37%, giúp quả không bị chát khi ăn. Đặc biệt, loại hồng này chứa caroten cao, trung bình 318,07 mg/100g, có thời điểm đạt tối đa 480,55 mg/100g, mang lại giá trị dinh dưỡng tốt cho sức khỏe.
Điều kiện canh tác:
Hồng không hạt Bắc Kạn được trồng trong điều kiện khí hậu ôn hòa, với nhiệt độ trung bình năm dao động từ 20°C - 22°C. Tháng lạnh nhất có nhiệt độ dưới 14°C. Vùng trồng hồng có biên độ nhiệt ngày và đêm lớn, cùng với sự chênh lệch rõ rệt giữa các mùa trong năm. Tổng số giờ nắng trung bình đạt 1.855 giờ/năm, thấp nhất vào tháng 2 và tháng 3, cao nhất trong các tháng 5, 6, 7, 8, 9. Lượng bức xạ hàng năm khoảng 130 Kcal/cm², đạt cực đại vào mùa hè và thấp nhất vào tháng 1, tháng 2. Lượng mưa trung bình năm khoảng 1.859 mm, với độ ẩm không khí duy trì ở mức 83,3%.
Hồng không hạt Bắc Kạn chủ yếu được trồng xung quanh khu vực hồ Ba Bể, tại những nơi có độ cao dưới 800m so với mực nước biển. Giống hồng thu hoạch vào tháng 8 - 9 thường được trồng ở bờ ruộng, bờ ao hoặc trong vườn nhà, trong khi giống thu hoạch vào tháng 9 - 10 thích hợp với các vườn đồi.
Về đất trồng, hồng không hạt Bắc Kạn phát triển tốt trên đất Feralit đỏ vàng hình thành trên đá biến chất. Loại đất này có thành phần cơ giới từ thịt trung bình đến thịt nặng, khả năng thoát nước tốt. Độ chua trao đổi của đất ở mức pH KCl = 5,21, phù hợp cho cây sinh trưởng và phát triển.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Nhân giống
Hồng không hạt Bắc Kạn được nhân giống bằng phương pháp tách rễ hoặc ghép cành để đảm bảo cây phát triển tốt và duy trì các đặc tính giống.
Đào hố trồng cây
Hố trồng phải được chuẩn bị trước khi trồng tối thiểu từ 3 - 6 tháng, với khoảng cách hàng cách hàng 5m x 5m hoặc 6m x 6m. Cách đào hố cụ thể như sau:
Bước 1: Đào lớp đất mặt đến độ sâu 20 - 30 cm, tách lớp đất này để riêng.
Bước 2: Tiếp tục đào lớp đất bên dưới, đảm bảo hố có độ sâu tổng thể từ 50 - 60 cm (đối với đất vườn) hoặc 60 - 80 cm (đối với đất đồi), rộng 60 - 80 cm. Đất này được tách sang bên đối diện với lớp đất mặt.
Bước 3: Trộn đều lớp đất mặt với cây cỏ, phân chuồng hoai mục, vôi bột, phân kali, phân vi sinh, sau đó đổ xuống hố và phủ thêm một lớp đất lên trên.
Bước 4: Trước khi trồng 1 tuần, cần đào xới đất trong hố để khí độc thoát ra, tạo môi trường tốt cho rễ cây phát triển.
Trồng cây
Quy trình trồng cây bao gồm các bước sau:
Bóc túi bầu, nhẹ nhàng đặt cây vào hố.
Tỉa lá, bấm ngọn để giảm thoát hơi nước.
Lấp đất, nén chặt gốc cây để cây đứng vững.
Cắm cọc cố định cây, giúp cây không bị lay gốc khi gió mạnh.
Tưới nước, che nắng, tủ gốc để giữ ẩm và bảo vệ cây non.
Chăm sóc cây
Công tác chăm sóc bao gồm:
Làm cỏ, vun gốc giúp cây hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
Tưới nước định kỳ để đảm bảo độ ẩm thích hợp cho cây sinh trưởng.
Bón phân theo đường kính tán cây, thực hiện vào các tháng 12, 2, 4 để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây phát triển.
Thu hoạch, bảo quản và khử chát
Thu hoạch: Hồng được thu hái khi vỏ quả chuyển sang màu vàng, đáy quả có ánh vàng. Sau khi thu hoạch, tiến hành phân loại và đóng gói trong hộp xốp, túi hoặc thùng để bảo quản.
Bảo quản: Quả được để ở nơi mát mẻ, thoáng khí, tránh chất đống để hạn chế dập nát.
Khử chát: Hồng sau khi thu hoạch được ngâm trong vại sứ, chậu nhựa hoặc hộp xốp với nước sạch. Tránh sử dụng các vật dụng kim loại như sắt để ngâm hồng. Quá trình ngâm kéo dài 40 - 60 giờ, sau đó vớt ra để ráo khoảng 10 giờ trước khi sử dụng.
Quy trình trên giúp đảm bảo hồng không hạt Bắc Kạn đạt chất lượng cao, giữ được hương vị đặc trưng và giá trị thương mại trên thị trường.
Phạm vi địa lý:
- Huyện Chợ Ðồn bao gồm các xã: Xã Nam Cường, xã Ðồng Lạc, xã Xuân Lạc, xã Quảng Bạch, xã Tân Lập, xã Ngọc Phái .
- Huyện Ba Bễ bao gồm các xã: Xã Ðồng Phúc, xã Quảng Khê, xã Hoàng Tri, xã Khang Ninh, xã Thượng Giáo, xã Ðịa Linh, xã Cao Trĩ .
- Huyện Ngân sơn bao gồm các xã: Xã Trung Hòa, xã Lãng Ngâm, xã Hương Nê và thị trấn Nà Phặc.
Truyền thông nói về sản phẩm Hồng không hạn Bắc Kạn:
Sản lượng hồng không hạt Bắc Kạn ước đạt trên 2.200 tấn: https://backan.gov.vn/pages/san-luong-hong-khong-hat-bac-kan-uoc-dat-tren-2200-tan-3a5e.aspx
Hồng không hạt Bắc Kạn, hương vị ngọt ngon của núi rừng Đông Bắc: https://moit.gov.vn/tin-tuc/xuc-tien-thuong-mai/hong-khong-hat-bac-kan-huong-vi-ngot-ngon-cua-nui-rung-dong-bac.html
Ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao giá trị cây hồng không hạt: https://backan.gov.vn/Pages/details.aspx?pid=64763
