Ngày 02 tháng 8 năm 2021, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 3228/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00108 cho sâm nam núi Dành. Ủy ban nhân dân huyện Tân Yên là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Sâm Nam núi Dành, còn được gọi là "sâm tiến vua" hay cát sâm, là một dược liệu quý gắn liền với vùng núi Dành, xưa kia có tên gọi là Chung Sơn. Tác phẩm Đại Nam nhất thống chí ghi chép: “Tên nỏ sản xuất tại Yên Thế. Sâm Nam sẵn ở đỉnh núi Chung Sơn. Cỏ thi cũng có ở Chung Sơn.” Núi Chung Sơn trong sử sách chính là núi Dành ngày nay, thuộc xã Liên Chung và xã Việt Lập, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang.
Từ lâu, sâm Nam đã được người dân địa phương ca ngợi trong câu ca dao:
“Sâm Nam nổi tiếng núi Dành
Chợ đầy nhan nhản những hành Chung Sơn
Sông Thương uốn khúc lượn quanh
Cá nhiều tôm sẵn Lãn Tranh giỏi chài.”
Các nghiên cứu hiện đại cho thấy sâm Nam là một dược liệu quý, chứa nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, loài sâm này đang đứng trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng và đã được Sách Đỏ Việt Nam (2007) xếp vào mức độ sẽ bị nguy cấp, cần được bảo tồn và phát triển.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Sâm từ 4 - 7 năm tuổi:
Về cảm quan, sâm có chiều dài từ 33,47 – 39,15 cm, đường kính dao động trong khoảng 1,66 – 2,34 cm, với khối lượng trung bình từ 90,18 – 112,06 g.
Về chất lượng, hàm lượng Flavonoid đạt 1,89 – 1,98 %, Polysaccharide chiếm 31,81 – 36,35 %, Saponin dao động từ 1,00 – 1,85 %, và hàm lượng Daucosterol trong khoảng 1,85 – 2,65 mg/g.
Sâm trên 7 năm tuổi:
Ở giai đoạn trưởng thành hơn, sâm có kích thước lớn hơn với chiều dài từ 40,17 – 42,55 cm, đường kính 2,58 – 3,06 cm, và khối lượng dao động từ 126,52 – 140,81 g.
Chất lượng sâm cũng được nâng cao với hàm lượng Flavonoid đạt 2,03 – 2,21 %, Polysaccharide chiếm 37,44 – 40,14 %, Saponin tăng lên mức 3,12 – 3,38 %, trong khi Daucosterol ở mức 1,30 – 1,42 mg/g.
Điều kiện canh tác:
Địa hình: Sâm Nam được trồng tại khu vực núi Dành, một ngọn núi nằm độc lập giữa vùng đồng bằng với độ cao dao động từ 10 – 80 m so với mực nước biển.
Khí hậu: Khu vực này có khí hậu ôn hòa với nhiệt độ trung bình từ 24,9 – 26,5°C, tổng lượng mưa hàng năm đạt 1.400 – 1.700 mm, và độ ẩm không khí trung bình khoảng 82,5%. Lượng bốc hơi hàng năm dao động từ 800 – 850 mm. Đặc biệt, trong giai đoạn cây ra hoa và tạo hạt (tháng 9 - tháng 10 dương lịch), biên độ nhiệt ngày đêm dao động từ 5 – 7°C, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sinh trưởng của sâm.
Địa chất và thổ nhưỡng:
Đất tại khu vực trồng sâm được hình thành từ hệ tầng Vân Lãng, có tầng đất dày trên 50 cm, tơi xốp với độ xốp tầng mặt đạt 50 – 51%. Đất giàu hợp chất hữu cơ và vi lượng, tạo môi trường lý tưởng cho sự phát triển của Sâm Nam núi Dành.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Giống và phương pháp trồng: Sâm Nam núi Dành được nhân giống bằng phương pháp uốn vít cành bánh tẻ vào các túi bầu, giúp cây phát triển khỏe mạnh và duy trì đặc tính di truyền tốt.
Chăm sóc và dinh dưỡng: Cây sâm được chăm sóc hoàn toàn theo phương pháp hữu cơ, sử dụng phân bón hữu cơ để cung cấp dinh dưỡng, đảm bảo sự phát triển bền vững mà không làm ảnh hưởng đến chất lượng đất và hệ sinh thái.
Bảo vệ cây trồng: Trong quá trình canh tác, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giúp sâm phát triển tự nhiên, giữ nguyên dược tính và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
Thu hoạch: Củ sâm được thu hoạch khi đạt độ tuổi từ 4 năm trở lên, đảm bảo hàm lượng dược chất cao nhất và chất lượng tốt nhất.
Phạm vi địa lý:
Xã Liên Chung, xã Việt Lập thuộc huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
Truyền thông nói về sản phẩm Sâm nam Núi Dành:
Sâm núi Dành, báu vật của vùng đất Bắc Giang: https://suckhoedoisong.vn/sam-nui-danh-bau-vat-cua-vung-dat-bac-giang-16922090910444386.htm
THẦN DƯỢC SÂM NAM NÚI DÀNH TÂN YÊN: https://ttkhuyencong.bacgiang.gov.vn/node/2820
Cây Sâm Nam Núi Dành bước đầu cho hiệu quả trên vùng đất Phủ Quỳ: https://thaihoa.nghean.gov.vn/tin-tuc-su-kien/cay-sam-nam-nui-danh-buoc-dau-cho-hieu-qua-tren-vung-dat-phu-quy-694928#:~:text=Hoa%20S%C3%A2m%20n%C3%BAi%20D%C3%A0nh%20c%C3%B3,ch%E1%BB%91ng%20vi%C3%AAm%2C%20kh%C3%A1ng%20khu%E1%BA%A9n%E2%80%A6.
