Ngày 23/4/2021, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 1167/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00104 cho sản phẩm chè Shan tuyết “Na Hang”. Đây là chỉ dẫn địa lý thứ hai của tỉnh Tuyên Quang được bảo hộ sau chỉ dẫn địa lý cam sành “Hàm Yên”. Ủy ban nhân dân huyện Na Hang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Chè Shan tuyết Na Hang là một sản phẩm có từ lâu đời và nổi tiếng của huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang. Với điều kiện tự nhiên đặc biệt, khí hậu mát mẻ quanh năm và độ cao thích hợp, vùng đất này đã tạo ra những cây chè Shan tuyết cổ thụ với hương vị đặc trưng, mang giá trị kinh tế và văn hóa cao.
Những năm trước Cách mạng tháng Tám, nhận thấy giá trị của những cây chè cổ thụ tại Na Hang, người Pháp đã bắt dân phu lên núi thu hái chè. Quá trình thu hoạch diễn ra vô cùng vất vả, khi những người dân phải leo lên những cây chè cổ thụ cao lớn, búp chè được hái cẩn thận để giữ trọn vẹn chất lượng. Sau khi hái, chè được sao thủ công ngay tại chỗ, rồi đóng gói cẩn thận. Dân phu trong vùng sau đó phải dùng ngựa thồ những gùi chè vượt qua địa hình hiểm trở, mang đến đồn Pháp ở xã Hồng Thái, huyện Na Hang.
Trải qua hàng trăm năm phát triển, Chè Shan tuyết Na Hang vẫn giữ nguyên giá trị vốn có, trở thành sản phẩm đặc trưng của Tuyên Quang. Với chất lượng hảo hạng, hương thơm tự nhiên và vị chát dịu đặc trưng, chè Shan tuyết Na Hang không chỉ được yêu thích trong nước mà còn vươn tầm quốc tế. Đặc biệt, sản phẩm này đã vinh dự được lựa chọn làm quà biếu cho các nguyên thủ quốc gia, khẳng định vị thế và danh tiếng của chè Shan tuyết Na Hang trên thị trường.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Chè Shan tuyết Na Hang mọc tự nhiên hoặc được bà con trồng theo phương thức quảng canh ở độ cao trung bình từ 800 - 1000m so với mực nước biển. Nhờ khí hậu mát mẻ quanh năm, với độ ẩm không khí trung bình đạt khoảng 85%, cây chè phát triển tốt và cho búp chè có nhiều tuyết trắng, tạo nên đặc trưng riêng biệt của chè Shan tuyết vùng Na Hang.
Sản phẩm chè Shan tuyết Na Hang sau chế biến có màu đen xanh hơi xám bạc. Khi pha, nước chè có màu xanh sáng, vị chát dịu nhẹ và hậu ngọt rõ ràng, mang đến trải nghiệm thưởng thức độc đáo cho người dùng.
Chè Shan tuyết Na Hang không chỉ nổi bật bởi hương vị mà còn có thành phần dinh dưỡng phong phú. Hàm lượng chất hòa tan dao động từ 31,23 - 33,33%, hàm lượng tanin từ 28,12 - 29,97%, hàm lượng catechin tổng số đạt từ 148,14 - 168,51 mg/g. Đặc biệt, chè chứa Epigalocatechin galat (EGCG) – một hợp chất chống oxy hóa quan trọng, với hàm lượng từ 0,87 - 0,89%. Ngoài ra, hàm lượng tro trong chè dao động từ 4,70 - 5,90%, góp phần tạo nên chất lượng đặc trưng của sản phẩm.
Để có một loại chè thành phẩm ngon, trước hết nguyên liệu chế biến – búp chè tươi – phải đạt chất lượng cao. Chất lượng của búp chè phụ thuộc vào thành phần các chất có trong lá chè, vốn là kết quả của quá trình hấp thụ dinh dưỡng từ đất, nước, không khí, cũng như các yếu tố nội tại trong cây. Sự kết hợp hài hòa giữa điều kiện tự nhiên và quá trình chăm sóc, thu hái cẩn thận giúp chè Shan tuyết Na Hang giữ được hương vị thơm ngon và giá trị dinh dưỡng cao.
Điều kiện canh tác:
Na Hang mang đặc trưng của một huyện miền núi thuộc tỉnh Tuyên Quang, với địa hình bị chia cắt mạnh, nhiều núi cao hiểm trở và thung lũng sâu. Các xã trồng chè Shan tuyết Na Hang đều nằm ở độ cao lớn, trong đó, xã Hồng Thái có điểm cao nhất lên đến trên 1.200m. Nhờ điều kiện địa hình đặc biệt này, hàm lượng tanin và chất hòa tan trong chè Shan tuyết Na Hang đạt mức cao.
Lý giải cho điều này, các nghiên cứu chỉ ra rằng ở những vùng núi cao, tia cực tím có bước sóng ngắn bị khí quyển hấp thụ nhiều hơn, giúp cây chè phát triển với chất lượng vượt trội. Hơn nữa, tại các vùng núi cao thuộc khí hậu nhiệt đới, nhiệt độ không khí vào ban đêm thường giảm xuống dưới 15°C. Sự chênh lệch nhiệt độ này làm cho búp chè tích lũy hương thơm mạnh hơn, đồng thời tăng hàm lượng tanin và chất hòa tan trong lá chè, tạo nên hương vị đặc trưng của chè Shan tuyết Na Hang.
Do nằm ở độ cao lớn, huyện Na Hang có khí hậu mát mẻ quanh năm với độ ẩm không khí trung bình đạt 85%. Biên độ nhiệt ngày và đêm tại đây dao động từ 10 - 15°C. Chính sự chênh lệch nhiệt độ đáng kể giữa ngày và đêm đã tạo điều kiện thuận lợi để cây chè Shan tuyết trao đổi chất hiệu quả hơn, tích lũy nhiều dưỡng chất, từ đó hình thành hương vị riêng biệt, đậm đà và tinh tế.
Đặc tính độc đáo của chè Shan tuyết Na Hang không chỉ đến từ độ cao địa hình hay điều kiện khí hậu mà còn chịu ảnh hưởng từ thổ nhưỡng và phương pháp sản xuất đặc thù. Giống chè Shan tuyết được trồng tại khu vực này đều là những cây chè cổ thụ đã được cơ quan có thẩm quyền tuyển chọn kỹ lưỡng từ cây đầu dòng. Đất trồng chè ở huyện Na Hang có hàm lượng các chất đa lượng và trung lượng thấp hơn so với đất trồng chè ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Nguyên nhân của sự khác biệt này là do khí hậu mát mẻ quanh năm khiến quá trình phong hóa của đất diễn ra chậm hơn. Ngoài ra, người dân địa phương chỉ sử dụng phân bón hữu cơ thay vì phân bón hóa học, giúp bảo vệ môi trường và duy trì sự phát triển bền vững của cây chè. Hàm lượng chất đa lượng và trung lượng trong đất thấp khiến cây chè hấp thụ ít khoáng chất hơn, từ đó làm giảm hàm lượng tro trong chè Shan tuyết Na Hang. Điều này cũng góp phần làm cho hương vị chè trở nên tinh tế hơn, bởi theo tiêu chuẩn chất lượng, hàm lượng tro càng thấp thì chè Shan tuyết càng ngon.
Phạm vi địa lý:
Xã Sinh Long, xã Thượng Giáp, xã Thượng Nông, xã Hồng Thái, xã Khâu Tinh, xã Sơn Phú thuộc huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang.
Truyền thông nói về sản phẩm Chè shan tuyết Na Hàng:
Chè Shan Tuyết Na Hang - Đặc sản trứ danh Tuyên Quang: https://vinpearl.com/vi/che-shan-tuyet-na-hang-tuyen-quang
Chè Shan tuyết Na Hang: Sản phẩm giảm nghèo của bà con Mông, Dao Tuyên Quang: https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-trong-nuoc/che-shan-tuyet-na-hang-cay-giam-ngheo-cua-ba-con-mong-dao-tuyen-quang.html
Chè Shan tuyết Na Hang: Nâng tầm giá trị chè Việt Nam: https://tuyenquang.dcs.vn/DetailView/115755/4/Che-Shan-tuyet-Na-Hang-Nang-tam-gia-tri-che-Viet-Nam.html
