Ngày 29/4/2021, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 1252/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00105 cho sản phẩm cá bỗng “Hà Giang”. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Cá bỗng là loài cá quý hiếm, phân bố tự nhiên ở vùng trung và thượng lưu các sông lớn tại các tỉnh phía Bắc như sông Lô, sông Gâm và sông Miện. Nổi tiếng là một trong năm loài cá “tiến vua” nhờ chất lượng thịt thơm ngon, cá bỗng hiện đã được xếp vào Sách Đỏ với cấp độ V, thuộc diện cần bảo vệ khẩn cấp. Loài cá này có đặc điểm sinh trưởng chậm, phải mất khoảng 10 năm mới bắt đầu sinh sản nhưng tỷ lệ sống chỉ đạt từ 30% đến 40%. Trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng, Trung tâm Thủy sản Hà Giang, với sự hỗ trợ của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản 1, đã nghiên cứu và ứng dụng thành công kỹ thuật sinh sản nhân tạo, trở thành đơn vị đầu tiên làm chủ công nghệ này. Thành công này giúp Hà Giang chủ động nguồn giống, phát triển nghề nuôi cá bỗng và bảo tồn nguồn gen quý của loài cá đặc sản này.
Không chỉ có giá trị kinh tế, cá bỗng còn gắn liền với đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc Tày tại Hà Giang. Người Tày coi cá bỗng như một tài sản quý giá, thường dùng để dâng lên trời đất, tổ tiên nhằm bày tỏ lòng thành kính. Nhờ phương thức chăn nuôi truyền thống, cá bỗng Hà Giang có chất lượng thịt thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao, làm cho giá thành của loài cá này tại địa phương cũng cao hơn so với một số khu vực khác.
Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:
Cá bỗng Hà Giang đã được người Tày nuôi từ lâu đời, giúp loài cá này thích nghi tốt với điều kiện nhiệt độ môi trường nước tại địa phương, nhờ đó cá khỏe mạnh và có tỷ lệ sống cao. Cá bỗng Hà Giang có màu xám thẫm, phần lưng đen hoặc xám xanh và nhạt dần về phía bụng. Vảy cá cứng, da dày, tạo nên đặc điểm riêng biệt của giống cá này. Khi đạt trọng lượng từ 2 kg trở lên, cá bỗng Hà Giang có giá trị dinh dưỡng cao với hàm lượng chất béo thô dao động từ 3,06% đến 8,70%, hàm lượng protein thô từ 17,52% đến 19,64%, hàm lượng cholesterol từ 213,90 mg/kg đến 414,60 mg/kg, hàm lượng axit amin tổng số từ 14,15% đến 16,77%, cùng tỷ lệ cơ thịt cao từ 37,0% đến 51,1%.
Đặc điểm địa lý:
Chất lượng đặc biệt của cá bỗng Hà Giang có được nhờ điều kiện địa lý tự nhiên đặc thù. Khu vực nuôi cá bỗng tại Hà Giang có hệ thống sông, suối, ao, hồ dày đặc, với nguồn nước chủ yếu từ suối hoặc nước mó chảy ra từ các khe đá, giúp nước luôn trong, đạt độ trong từ 60 cm đến 85 cm. Điều này khiến cá bỗng Hà Giang có màu sậm hơn so với cá nuôi ở lòng hồ Tuyên Quang. Ngoài ra, quá trình dẫn nước về ao, khi nước va đập vào vách núi, làm tăng hàm lượng ô xy hòa tan trong nước, dao động từ 6,10 mg/l đến 8,44 mg/l, giúp cá bỗng phát triển khỏe mạnh hơn so với các vùng khác. Đồng thời, hàm lượng CaCO3 trong nước cao, từ 30,24 mg/l đến 40,14 mg/l, khiến vảy cá bỗng Hà Giang cứng, da dày, tạo nên hương vị thơm ngon đặc trưng sau khi chế biến.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Cá bỗng được người Tày ở Hà Giang nuôi từ lâu đời, thích nghi tốt với môi trường địa phương và trở thành loài cá đặc hữu của vùng. Qua nhiều thế hệ, người dân vẫn duy trì phương pháp nuôi quảng canh, tận dụng nguồn thức ăn sẵn có như rau, lá sắn, thân chuối băm nhỏ và bèo. Nhờ phương thức chăn nuôi tự nhiên này, cá bỗng Hà Giang chậm lớn hơn so với các địa phương khác, cần khoảng 3 năm để đạt khối lượng 2 kg, nhưng bù lại, thịt cá chắc, dai, thơm ngon đặc trưng. Danh tiếng của cá bỗng Hà Giang là sự kết hợp của điều kiện tự nhiên, nguồn giống và kỹ thuật chăm sóc. Truyền thống nuôi cá cùng phong tục của người Tày không chỉ tạo nên nét văn hóa riêng mà còn thu hút du khách đến khám phá. Bên cạnh đó, những bí quyết chế biến truyền thống của bà con đã tạo ra những món ăn độc đáo, được thực khách yêu thích và nhớ mãi.
Phạm vi địa lý:
Xã Trung Thành, xã Việt Lâm, xã Quảng Ngần, xã Minh Tân, xã Phú Linh, xã Phương Tiến, xã Thanh Thủy, xã Cao Bồ, xã Thượng Sơn, xã Thuận Hòa thuộc huyện Vị Xuyên; xã Đường Âm, xã Yên Định, xã Minh Sơn, xã Lạc Nông, xã Giáp Trung, xã Yên Cường, thị trấn Yên Phú thuộc huyện Bắc Mê; xã Xuân Giang, xã Hương Sơn thuộc huyện Quang Bình; xã Tiên Kiều, xã Quang Minh, xã Việt Vinh, thị trấn Việt Quang thuộc huyện Bắc Quang; xã Phương Thiện, xã Phương Độ, xã Ngọc Đường và phường Quang Trung thuộc thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.
Truyền thông nói về sản phẩm cá bỗng Hà Giang:
Cá Bỗng đặc sản Hạ Thành: https://baohagiang.vn/van-hoa/202404/ca-bong-dac-san-ha-thanh-7041380/
Cá Bỗng Hà Giang - Ẩm thực tinh túy của người Tày: https://baohagiang.vn/van-hoa/202410/ca-bong-ha-giang-am-thuc-tinh-tuy-cua-nguoi-tay-26a26ba/
Đặc sản cá bỗng ở Hà Giang: https://moit.gov.vn/tu-hao-hang-viet-nam/dac-san-ca-bong-o-ha-giang.html
