[113] Sản Phẩm Artemia Vĩnh Châu Đã Được Cấp Chỉ Dẫn Địa Lý số 6-00095

16:08, 11/03/2025

Ngày 03/12/2020, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 4655/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00095 cho sản phẩm Artemia “Vĩnh Châu”. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sóc Trăng là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.

Artemia được du nhập vào Việt Nam từ đầu những năm 1980 dưới dạng trứng bào xác, chủ yếu làm thức ăn cho tôm Càng xanh. Đến năm 1984, Khoa Thủy sản – Trường Đại học Cần Thơ đã thành công trong việc nuôi Artemia trong phòng thí nghiệm để phục vụ sản xuất thức ăn cho tôm. Tiếp nối thành công này, vào năm 1986, Trại thực nghiệm của Khoa Thủy sản tại thị xã Vĩnh Châu (trước đây là huyện Vĩnh Châu) đã tiến hành thử nghiệm nuôi Artemia nhằm thu trứng bào xác và sinh khối. Sau quá trình thử nghiệm, đến năm 1989, quy trình nuôi Artemia thu trứng dần hoàn thiện và được chuyển giao cho các hợp tác xã làm muối tại xã Vĩnh Phước và xã Lai Hòa thuộc thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng.

Đến năm 1991, Artemia đã thích nghi với điều kiện tự nhiên của vùng nuôi, quy trình sản xuất được ổn định trên các ruộng muối (hay còn gọi là ao nuôi) và bắt đầu được nuôi thương mại tại Vĩnh Châu và Bạc Liêu. Từ năm 1996 đến nay, hoạt động nuôi Artemia chủ yếu tập trung tại xã Vĩnh Tân, xã Lai Hòa và phường Vĩnh Phước của thị xã Vĩnh Châu, khu vực này đã trở thành địa danh gắn với chỉ dẫn địa lý Artemia “Vĩnh Châu”.

Trứng bào xác Artemia “Vĩnh Châu” có màu nâu đậm, khô, đồng đều, có hình cầu khuyết khi quan sát dưới kính hiển vi, và khi nở, vỏ trứng nhanh chóng nổi trên mặt nước. Kích thước trứng nhỏ hơn 245 µm, hàm lượng axit béo không no (HUFA) cao, đạt trên 17 mg/g. Nhờ kích thước nhỏ và hàm lượng dinh dưỡng cao, trứng bào xác Artemia “Vĩnh Châu” có giá trị lớn trên thị trường quốc tế, đặc biệt phù hợp làm thức ăn cho ấu trùng tôm, cá mới nở.

Tại Việt Nam, trứng bào xác Artemia trên thị trường được phân loại dựa theo nguồn gốc xuất xứ, trong đó, Artemia “Vĩnh Châu” có giá bán cao nhất nhờ chất lượng vượt trội.

Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:

Bên cạnh trứng bào xác, sinh khối Artemia “Vĩnh Châu” cũng là một sản phẩm được người nuôi thủy sản ưa chuộng. Sinh khối Artemia được thu từ Artemia trưởng thành và được sử dụng làm thức ăn cho các loài tôm, cá cảnh, cá thương phẩm, cua, ốc... Sản phẩm này có hai dạng chính: sinh khối đông lạnh và sinh khối khô.

Sinh khối Artemia “Vĩnh Châu” đông lạnh có màu nâu vàng, trong khi dạng khô có màu nâu sậm và được ép mỏng thành miếng. Thành phần dinh dưỡng của hai dạng sản phẩm này cũng có sự khác biệt. Sinh khối đông lạnh chứa hàm lượng protein từ 46,6% đến 52,9%, hàm lượng lipid từ 6,3% đến 11,8%, và tổng hàm lượng axit béo dao động từ 84,6 đến 98,3 mg/g DW. Trong khi đó, sinh khối khô có hàm lượng protein từ 44,0% đến 52,7%, hàm lượng lipid từ 6,0% đến 13,2%, và tổng hàm lượng axit béo đạt từ 84,6 đến 99,6 mg/g DW.

Artemia được nuôi tại Vĩnh Châu thuộc loài Artemia franciscana (SFB) có nguồn gốc từ Mỹ. Trải qua hơn 30 năm phát triển, tính đến năm 2020, dòng Artemia này đã gần như trở thành một giống bản địa của Việt Nam do sự thích nghi và phát triển qua nhiều thế hệ, với những đặc điểm khác biệt so với tổ tiên của chúng. Một trong những thay đổi đáng kể là giống Artemia tại Vĩnh Châu có khả năng chịu nhiệt tốt hơn so với giống gốc SFB.

Đặc điểm địa lý:

Sự khác biệt của Artemia “Vĩnh Châu” so với giống gốc có được là nhờ điều kiện địa lý tự nhiên đặc trưng của vùng đất Vĩnh Châu kết hợp với kinh nghiệm nuôi Artemia lâu năm của người dân địa phương.

Vĩnh Châu, một thị xã thuộc tỉnh Sóc Trăng, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng rõ rệt của thời tiết theo mùa. Nhiệt độ không khí trung bình năm tại khu vực này là 26,08°C. Tháng nóng nhất là tháng 4 với nhiệt độ trung bình khoảng 28°C, trong khi tháng lạnh nhất rơi vào tháng 12 và tháng 1 với nhiệt độ trung bình khoảng 25,2°C. Mùa khô ở Vĩnh Châu kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau, với lượng mưa chỉ chiếm khoảng 1% tổng lượng mưa trong năm. Đây là điều kiện thuận lợi để người dân chủ động chuẩn bị nước mặn và sắp xếp thời vụ nuôi Artemia một cách hợp lý.

Khu vực nuôi Artemia tại Vĩnh Châu vốn là vùng sản xuất muối lâu năm, bắt đầu được chuyển đổi sang nuôi Artemia từ năm 1986 và mở rộng quy mô vào năm 1989. Đặc điểm địa hình được chia thành các lô muối trước đây đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc nuôi nước, điều chỉnh độ mặn phù hợp, góp phần quan trọng vào sự phát triển và thích nghi của Artemia trong khu vực.

Quy trình kỹ thuật sản xuất:

Vụ nuôi Artemia tại Vĩnh Châu bắt đầu từ khoảng tháng 12 năm trước và kéo dài đến khoảng tháng 5 năm sau. Trong quá trình nuôi, các yếu tố quan trọng như giống, ao nuôi, thu hoạch, sơ chế và bảo quản sản phẩm đều được quản lý và giám sát chặt chẽ nhằm đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Giống Artemia sử dụng tại Vĩnh Châu là giống bản địa, với ấu trùng chỉ được thả vào ao nuôi ở giai đoạn Instar I. Độ mặn và nhiệt độ nước trong ao được duy trì ổn định ở mức 80 - 100‰ và 28 - 32°C để tạo điều kiện phát triển tối ưu cho Artemia. Là loài ăn lọc, Artemia ăn liên tục ngay cả khi ngủ, do đó việc duy trì số lượng và chất lượng vi tảo trong ao cũng như bổ sung thức ăn đóng vai trò quyết định đến khả năng sinh trưởng và hàm lượng axit béo không no của chúng.

Khu vực nuôi Artemia tại Vĩnh Châu nằm trên vùng đất ngập mặn ven biển với độ pH của đất từ 8 - 8,5 và độ pH của nước lớn hơn 6, tạo môi trường lý tưởng cho sự phát triển mạnh mẽ của vi tảo. Kết quả phân tích chất lượng môi trường nuôi cho thấy vi tảo Nannochloropsis chiếm khoảng 50 - 75% tổng số lượng vi tảo trong ao nuôi, trong khi vi tảo Chaetoceros chiếm khoảng 25 - 50%. Khi mật độ Artemia trong ao tăng cao, người nuôi có thể quan sát thấy dấu hiệu thiếu thức ăn qua tình trạng ruột Artemia không đầy và độ trong của nước lớn hơn 35cm. Lúc này, thức ăn sẽ được bổ sung trực tiếp bằng phân hữu cơ, cám gạo, bột đậu nành, bột mì hoặc thức ăn công nghiệp chuyên biệt cho Artemia.

Để đảm bảo Artemia sử dụng hiệu quả nguồn thức ăn, người nuôi tại Vĩnh Châu thực hiện bừa trục đáy ao và mương bao bằng xích từ 1 - 2 lần/ngày. Phương pháp này giúp loại bỏ váng tảo đáy (hiện tượng lab-lab), tăng lượng oxy hòa tan trong nước và hạn chế tình trạng thiếu oxy ở tầng đáy, đặc biệt vào sáng sớm do quá trình hô hấp của tảo. Ngoài ra, việc bừa trục còn tạo ra các chất vẩn giúp khuấy thức ăn lắng dưới đáy ao, đồng thời làm cho các chất dinh dưỡng vô cơ trở thành dạng lơ lửng trong nước, cung cấp thêm nguồn dinh dưỡng cho Artemia. Nhờ vào nguồn thức ăn dồi dào và đa dạng, Artemia “Vĩnh Châu” có hàm lượng axit béo không no cao, đáp ứng tốt nhu cầu dinh dưỡng của ngành nuôi trồng thủy sản.

Trứng bào xác Artemia “Vĩnh Châu” được thu hoạch từ ngày thứ 15 - 23 sau khi thả ấu trùng, bằng cách sử dụng sàng 125µm để vớt trứng nổi. Với kinh nghiệm sản xuất lâu năm và sự hỗ trợ từ các nhà khoa học thuộc Trường Đại học Cần Thơ, người dân Vĩnh Châu đã áp dụng phương pháp sử dụng nước muối có độ mặn 250 - 300‰ để làm trứng mất nước sinh học, loại bỏ tạp chất bám trên trứng. Nhờ vậy, tốc độ nở của trứng bào xác Artemia tại Vĩnh Châu nhanh hơn, đồng thời vỏ trứng cũng nổi lên nhanh chóng trên mặt nước sau khi nở.

Sinh khối Artemia “Vĩnh Châu” được thu hoạch bằng cách tỉa thưa khi mật độ Artemia trong ao quá cao hoặc thu hoạch toàn bộ sinh khối khi Artemia kết thúc chu kỳ sinh sản. Người nuôi sử dụng vợt hoặc lưới kéo để thu sinh khối, sau đó rửa sạch bằng nước mặn. Sinh khối tươi được để ráo nước trước khi đông lạnh ở nhiệt độ từ -25°C đến -30°C để tạo sản phẩm sinh khối đông lạnh. Đối với sinh khối khô, Artemia sau khi thu hoạch sẽ được phơi hoặc sấy đến khi độ ẩm dưới 10%, sau đó bảo quản trong túi kín hoặc hút chân không để đảm bảo chất lượng.

Nhờ điều kiện địa lý tự nhiên thuận lợi, kết hợp với sự hướng dẫn và chuyển giao công nghệ từ các nhà khoa học trong nhiều năm cùng kinh nghiệm dày dặn của người nuôi, Artemia “Vĩnh Châu” đã trở thành một sản phẩm nổi tiếng, được người nuôi thủy sản tin dùng rộng rãi.