Ngày 03/12/2020, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 4656/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00096 cho sản phẩm tinh dầu tràm “Huế”. Hội sản xuất và kinh doanh dầu tràm Huế là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Tinh dầu tràm Huế là một sản phẩm đặc trưng của tỉnh Thừa Thiên Huế, được xem như món quà không thể thiếu đối với du khách khi đến vùng đất cố đô. Đây là sự kế thừa danh tiếng và chất lượng từ phương pháp sản xuất dầu tràm Huế đã tồn tại từ thời nhà Nguyễn. Trong suốt hơn 350 năm, từ chín đời Chúa đến mười ba đời Vua Nguyễn, dầu tràm Huế luôn nằm trong danh mục sản phẩm tiến Vua. Tương truyền, nghề chưng cất dầu tràm ở Huế có nguồn gốc từ những người thợ nấu dầu sả từ Đàng Ngoài theo chúa Nguyễn Hoàng vào Thuận Hóa khai hoang lập nghiệp. Địa điểm khởi nguồn của nghề này chính là chân đèo Phước Tượng, xã Lộc Thủy, huyện Phú Lộc, nơi những người thợ chưng cất dầu tràm được coi là bậc thầy trong nghề.
Với danh tiếng là sản phẩm cung tiến triều đình, dầu tràm Huế đã được buôn bán rộng rãi khắp Đông Dương vào những năm 1930, trở thành mặt hàng thương mại nổi bật. Gia đình Tôn Thất, thuộc dòng dõi Định Viễn Quận Vương – hoàng tử thứ sáu của vua Minh Mệnh, chính là những người đặt nền móng cho việc mở rộng thị trường, thiết lập hơn 3.000 đại lý buôn bán dầu tràm khắp các nước Đông Dương.
Nhờ công dụng đặc biệt và danh tiếng lâu đời, dầu tràm Huế đã được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý, bao gồm Long Bội Tinh (1930), Kim Khánh hạng Nhì và Ngân Tiền hạng Ba (1931), Chứng chỉ danh dự cùng pho tượng gỗ tại cuộc đấu xảo Trí Tri Hải Phòng, Ngân Tiền hạng Nhất và phần thưởng hạng Nhất tại cuộc Đấu xảo Mỹ nghệ Huế, Chứng chỉ danh dự tại cuộc Đấu xảo Khoa học Hà Nội, cùng bằng cấp hạng Nhất tại hội chợ Phụ nữ Sài Gòn.
Theo thời gian, người dân xứ Huế tiếp tục duy trì và phát triển nghề chưng cất dầu tràm, không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao. Sự chuyển đổi từ phương pháp "nấu" truyền thống sang "chưng cất" hiện đại đã giúp tinh dầu tràm Huế có hàm lượng dược chất cao hơn, đặc biệt là Cineol, đạt từ 40-60%.
Thị trường tiêu thụ của tinh dầu tràm Huế không chỉ dừng lại ở Huế mà còn mở rộng khắp cả nước và vươn ra nhiều quốc gia tại châu Á, châu Âu, và châu Mỹ, tiếp nối hành trình phát triển của một sản phẩm mang đậm dấu ấn di sản văn hóa và y học cổ truyền Việt Nam.
Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:
Tinh dầu tràm Huế có hương thơm dịu nhẹ đặc trưng, không quá nồng hay gắt, lưu hương lâu mà không bám dính trên da sau khi bay hơi.
Đặc điểm địa lý:
Đặc trưng của tinh dầu tràm Huế được quyết định bởi điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt của khu vực. Cây tràm tại đây sinh trưởng trên đất Feralit và đất cát, giàu sắt (Fe) và magie (Mg²⁺), với hàm lượng Fe dao động từ 4,17 - 6,17 mg/kg và Mg²⁺ từ 1,0 - 2,96 meq/100g. Đất có tính axit (pH từ 3,25 - 5,57), nghèo dinh dưỡng, ít mùn (tỷ lệ mùn từ 0,78 - 4,13%), tạo điều kiện lý tưởng để cây tràm phát triển, góp phần nâng cao hàm lượng dược chất trong tinh dầu.
Thừa Thiên Huế là khu vực có lượng mưa cao nhất cả nước, trung bình từ 2.500 - 3.800 mm/năm, vượt xa mức trung bình 1.500 - 2.000 mm của cả nước. Tuy nhiên, lượng mưa chủ yếu tập trung từ tháng 9 đến tháng 2 năm sau, trong khi từ tháng 3 đến tháng 8 – giai đoạn thu hoạch tràm nguyên liệu – lượng mưa thấp hơn, chỉ khoảng 612 mm với 59 ngày mưa. So với các vùng khác như Quảng Bình, Quảng Trị, Long An hay Tây Ninh, điều kiện này giúp cây tràm Huế tích lũy hàm lượng tinh dầu cao hơn, đặc biệt là Cineol. Theo nghiên cứu của Khuất Thị Hải Ninh (2009, 2016), lượng mưa thấp vào mùa khô giúp tăng hàm lượng tinh dầu và tỷ lệ Cineol, trong khi mùa mưa lại có tác dụng ngược lại.
Bên cạnh đó, cây tràm là loài thực vật ưa sáng. Với tổng số giờ nắng trung bình năm tại Thừa Thiên Huế đạt khoảng 1.900 giờ, cây tràm có điều kiện quang hợp tối ưu, giảm hô hấp, từ đó tổng hợp được nhiều dưỡng chất hơn, đặc biệt là Cineol, góp phần tạo nên chất lượng vượt trội của tinh dầu tràm Huế.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Ngoài điều kiện tự nhiên thuận lợi, tinh dầu tràm Huế giữ vững danh tiếng và chất lượng nhờ vào phương pháp sản xuất truyền thống được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Trong đó, các công đoạn thu hoạch nguyên liệu, thời gian nấu và kiểm soát nhiệt độ đóng vai trò quan trọng, quyết định sự ổn định và tinh khiết của tinh dầu.
Từ tháng 3 đến tháng 8 hằng năm, người dân địa phương tiến hành thu hái cành lá bánh tẻ có độ dài khoảng 30 cm, lá dày, to và có vị cay từ những cây tràm trên 4 tuổi. Mỗi cây được thu hoạch hai lần, với khoảng cách giữa hai lần thu hái từ 3 - 4 tháng, đảm bảo nguồn nguyên liệu đạt chất lượng tốt nhất.
Quá trình nấu tinh dầu được kiểm soát nghiêm ngặt. Thời gian chưng cất tràm dao động từ 4 - 5 giờ để tối ưu hóa chất lượng tinh dầu. Nếu nấu dưới 4 giờ, tinh dầu thu được không đạt chất lượng do chưa chiết xuất hết tinh chất từ lá tràm. Ngược lại, nếu kéo dài trên 5 giờ, tinh dầu có nguy cơ lẫn tạp chất, ảnh hưởng đến độ tinh khiết.
Việc kiểm soát nhiệt độ trong quá trình chưng cất cũng rất quan trọng. Ban đầu, nhiệt lượng lớn được cung cấp để nước sôi nhanh, sau đó duy trì ở mức ổn định từ 100 - 120°C. Nếu nhiệt độ vượt quá 145°C, chất lỏng có thể tràn vào ống ngưng, mang theo nhựa cây hòa tan vào tinh dầu, làm giảm chất lượng. Đồng thời, nhiệt độ cao còn gây thủy phân các thành phần ester và Cineol, tạo ra axit và alcohol, ảnh hưởng tiêu cực đến hương thơm và dược tính của tinh dầu tràm. Ngược lại, nếu nhiệt độ dưới 80°C, tuy không làm suy giảm chất lượng tinh dầu nhưng lại giảm hiệu suất chiết xuất.
Nhờ vào sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, tinh dầu tràm Huế luôn giữ được hương thơm đặc trưng, hàm lượng Cineol cao và chất lượng vượt trội so với các sản phẩm cùng loại.
Phạm vi địa lý:
Xã Phong Xuân, xã Phong Sơn, xã Phong An, xã Phong Hiền, xã Phong Hòa, xã Phong Bình, xã Phong Chương, xã Điền Lộc, xã Phong Mỹ, xã Phong Thu, xã Điền Môn, xã Điền Hòa, xã Điền Hương, xã Phong Xuân và thị trấn Phong Điền thuộc huyện Phong Điền; Xã Lộc Bổn, xã Lộc Thủy, xã Lộc Tiến, xã Lộc Sơn, xã Lộc An, xã Lộc Hòa, xã Lộc Điền, thị trấn Lăng Cô và thị trấn Phú Lộc thuộc huyện Phú Lộc; Xã Quảng Lợi, xã Quảng Vinh, xã Quảng Thái và thị trấn Sịa thuộc huyện Quảng Điền; Xã Hương Thọ, phường Hương Văn và phường Hương Vân thuộc thị xã Hương Trà; Xã Thủy Phù, xã Thủy Bằng, xã Phú Sơn, xã Dương Hòa và phường Thủy Phương thuộc thị xã Hương Thủy; Phường An Cựu, phường An Đông, phường An Hòa, phường An Tây, phường Hương Long, phường Hương Sơ, phường Kim Long, phường Phú Bình, phường Phú Cát, phường Phú Hậu, phường Phú Hiệp, phường Phú Hòa, phường Phú Hội, phường Phú Nhuận, phường Phú Thuận, phường Phước Vĩnh, phường Phường Đúc, phường Tây Lộc, phường Thuận Hòa, phường Thuận Lộc, phường Thuận Thành, phường Thủy Biều, phường Thủy Xuân, phường Trường An, phường Vĩ Dạ, phường Vĩnh Ninh, phường Xuân Phú thuộc thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế./.
Truyền thông nói về sản phẩm tinh dầu tràm Huế:
Dịu thơm tinh dầu tràm xứ Huế: https://moit.gov.vn/tu-hao-hang-viet-nam/diu-thom-tinh-dau-tram-xu-hue.html
Chia sẻ tác dụng và tên các loại tinh dầu tràm Huế tốt: https://vinpearl.com/vi/chia-se-tac-dung-va-ten-cac-loai-tinh-dau-tram-hue-tot
Tinh dầu Tràm Huế – Công dụng và thương hiệu uy tín nên mua: https://banhlochuebavan.com/tinh-dau-tram-hue/?srsltid=AfmBOopUq3yRFxLRQJzmWB4tJ6z8mCCBy7ib_HnBgnAI0Z5tknb0o3gL
