Ngày 28 tháng 8 năm 2024, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 717/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00143 cho gà mía Sơn Tây. Uỷ ban nhân dân thị xã Sơn Tây là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Sơn Tây lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử vào năm 1469, và đến thời Lê Cảnh Hưng (1740-1786), thủ phủ Sơn Tây được đặt tại xã Mông Phụ, nay thuộc xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây. Đường Lâm xưa gắn liền với những tên gọi như “Kẻ Mía”, “Phố Mía”, “Ấp hai Vua” (Phùng Hưng và Ngô Quyền), với nhiều dấu tích lịch sử vẫn còn tồn tại đến ngày nay như chùa Mía, chợ Mía. Gắn liền với địa danh “Mía” là giống gà bản địa đã được gọi là “gà Mía” từ xa xưa. Theo Viện Chăn nuôi Quốc gia, giống gà Mía đã được thuần dưỡng từ lâu đời, có khả năng sinh trưởng nhanh, thịt và trứng thơm ngon. Năm 2005, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận gà Mía là một nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần bảo tồn, cùng với các giống gà Hồ, gà Đông Tảo, gà Tè và gà Tre của Việt Nam. Trong quan niệm của người dân Sơn Tây, gà Mía là sản vật quý tượng trưng cho sự sung túc, thường chỉ được dùng trong các dịp Tết hoặc hội làng để dâng lên tổ tiên. Ngày nay, những sinh hoạt văn hóa gắn với gà Mía tại Sơn Tây vẫn được duy trì. Trong lễ hội đình Mông Phụ đầu xuân hằng năm, trên cỗ kiệu “bát cống” luôn có 24 “ván gà”, mỗi ván gồm một mâm “xôi tảng” và một chú gà Mía, thể hiện nét đẹp truyền thống của địa phương.
Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:
Gà trống Mía Sơn Tây có bộ lông màu đỏ tía (mã mận), phần đầu và thân mang sắc nâu đỏ, trong khi cánh và đuôi có pha màu đen. Chân gà màu vàng, đặc biệt có một đường màu đỏ chạy dọc từ má ngoài da chân xuống tận các ngón chân. Gà trống Mía có phần đùi và lườn săn chắc, thịt đùi chắc, mỡ mỏng, khi luộc chín tỏa ra mùi thơm mạnh và vị ngọt đặc trưng. Thành phần dinh dưỡng của thịt đùi gồm Lipid ≤ 5,0%, Aspartic Acid ≥ 16,6 g/kg, Valine ≥ 10,0 g/kg và Glutamic Acid ≥ 29,6 g/kg, trong khi thịt lườn có Lipid ≤ 5,5%, Aspartic Acid ≥ 16,6 g/kg, Valine ≥ 11,4 g/kg và Glutamic Acid ≥ 29,3 g/kg. Gà mái Mía Sơn Tây có bộ lông ngắn, ép sát thân với màu lá chuối khô, phần đuôi pha chút đen. Tương tự gà trống, gà mái cũng có phần đùi và lườn săn chắc, thịt đùi chắc, mỡ mỏng, khi luộc chín có mùi thơm mạnh và vị ngọt. Hàm lượng dinh dưỡng trong thịt đùi gồm Lipid ≤ 5,0%, Aspartic Acid ≥ 16,6 g/kg, Valine ≥ 11,8 g/kg, Glutamic Acid ≥ 31,0 g/kg, còn thịt lườn có Lipid ≤ 5,5%, Aspartic Acid ≥ 16,6 g/kg, Valine ≥ 11,8 g/kg và Glutamic Acid ≥ 31,0 g/kg.
Đặc điểm địa lý:
Những tính chất và chất lượng đặc thù của gà Mía Sơn Tây có được là nhờ vào điều kiện địa lý đặc trưng của khu vực. Vùng nuôi gà Mía có địa hình bán sơn địa với độ cao tuyệt đối từ 10-65m, độ dốc từ 10-30 độ, khí hậu ôn hòa với nhiệt độ trung bình 24,6°C, lượng mưa khoảng 1.380mm/năm và độ ẩm đạt 82%. Thổ nhưỡng nơi đây chủ yếu là đất giàu sắt và nhôm, có màu đỏ nâu do chứa nhiều oxit sắt, thường được gọi là đất đá ong. Ngoài ra, khu vực này còn sở hữu nguồn nước ngầm phong phú, trữ lượng dồi dào và chất lượng tốt. Nước ngầm được khai thác ở độ sâu từ 5-10m, trải qua quá trình lọc tự nhiên qua tầng đá ong, giúp đảm bảo độ sạch và giàu khoáng chất. Những điều kiện tự nhiên này góp phần quan trọng trong việc tạo nên những đặc điểm riêng biệt của gà Mía Sơn Tây.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Ngoài yếu tố di truyền và điều kiện tự nhiên, chất lượng đặc thù của gà Mía Sơn Tây còn gắn liền với tập quán chăn nuôi lâu đời của người dân địa phương. Người dân thường xuyên bảo tồn, chọn lọc đàn gà Mía ông/bà và bố/mẹ để sản xuất con giống nuôi thương phẩm, tuân theo tiêu chuẩn cách ly với đàn ông/bà nuôi 1 con/chuồng và đàn bố/mẹ nuôi 1-2 con/chuồng. Gà Mía thuần, khi mới nở, có lông màu trắng đục đồng nhất. Khi trưởng thành, gà trống có lông màu đỏ tía (mã mận), đầu và thân nâu đỏ, cánh và đuôi pha màu đen, chân vàng, má ngoài da chân có một đường đỏ chạy từ trên xuống ngón chân. Gà mái có lông ngắn, ép sát thân, màu lá chuối khô, đuôi pha đen. Trong quá trình nuôi, những con có kiểu hình lệch chuẩn sẽ bị loại thải.
Quy trình chăn nuôi gà Mía Sơn Tây kéo dài tối thiểu 150 ngày/lứa và chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn đầu kéo dài 70 ngày với hình thức nuôi nhốt, sau đó gà được chăn thả tự nhiên ít nhất 80 ngày. Trong giai đoạn chăn thả, người dân kết hợp sử dụng thức ăn công nghiệp, nông phẩm và thức ăn tự nhiên, đồng thời áp dụng bí quyết riêng trong việc phối trộn và xử lý thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp. Cụ thể, từ 70-120 ngày tuổi, gà được cho ăn theo công thức gồm 1/3 thức ăn công nghiệp và 2/3 thức ăn nông nghiệp như hạt ngô luộc/ngâm, hạt thóc ngâm, thóc/ngô không xử lý, bỗng rượu, lá cây chè lá to cùng với thức ăn tự nhiên như cỏ, lá cây và côn trùng. Từ 120-150 ngày tuổi, gà Mía Sơn Tây được nuôi hoàn toàn bằng thức ăn từ các sản phẩm nông nghiệp và thức ăn tự nhiên, giúp thịt chắc, thơm ngon, mang đậm hương vị đặc trưng của giống gà này.
Phạm vi địa lý:
Xã Cổ Đông, Đường Lâm, Kim Sơn, Sơn Đông, Thanh Mỹ, Xuân Sơn và các phường Phú Thịnh, Trung Hưng, Trung Sơn Trầm, Viên Sơn, Xuân Khanh thuộc thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội.
Truyền thông nói về sản phẩm gà mía Sơn Tây:
Gà mía có gì đặc biệt mà được săn đón vào dịp Tết với giá cực đắt đỏ: https://www.bachhoaxanh.com/kinh-nghiem-hay/ga-mia-co-gi-dac-biet-ma-duoc-san-don-vao-dip-tet-voi-gia-cuc-dat-do-1498517?srsltid=AfmBOopmiQTJHVtmkm_KbF8RGUHL7Iel2OJSTA_zc3csmqkcvsuICm6Q
Gà mía Sơn Tây - đặc sản tiến vua mang hương vị xứ Đoài: https://nguoihanoi.vn/ga-mia-son-tay-dac-san-tien-vua-mang-huong-vi-xu-doai-68508.html
ĐIỂM NHẤN TRONG CHĂN NUÔI “GÀ MÍA TIẾN VUA” TẠI SƠN TÂY - HÀ NỘI: https://sonnptnt.hanoi.gov.vn/cat173/3778/DIEM-NHAN-TRONG-CHAN-NUOI
