Ngày 07/10/2020, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 4010/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00086 cho sản phẩm cam sành “Hàm Yên”. Ủy ban nhân dân tỉnh Tuyên Quang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Cam sành Hàm Yên là loại cây trồng đã gắn bó từ lâu với vùng đất này, đặc biệt là tại Phù Lưu, nơi được coi là cái nôi đầu tiên của giống cam sành bản địa. Người dân nơi đây quen gọi loại cam này là "cam bản Mường", phản ánh nguồn gốc lâu đời và sự gắn bó của cây cam với đời sống người dân tộc thiểu số. Theo truyền thuyết địa phương, vào khoảng năm 1890, hai người dân tộc trong lúc đi bẫy thú tại núi Quan Tiên, bản Mường đã tình cờ phát hiện một loại cây có gai nhọn, lá tỏa hương thơm, quả chín vàng. Khi nếm thử, họ nhận thấy quả có hương vị thơm ngon, mát lành, liền thu nhặt hạt mang về trồng trong vườn nhà. Từ đó, cây cam sành dần được nhân giống và phát triển, trở thành cây trồng chủ lực của vùng đất Hàm Yên. Nhờ cam sành, người dân địa phương có nguồn thu nhập ổn định, dần từ bỏ lối sống du canh, du cư, chuyển sang canh tác bền vững, gắn bó với mảnh đất quê hương.
Qua nhiều thế hệ, cam sành Hàm Yên đã khẳng định được giá trị trên thị trường và được người tiêu dùng đánh giá cao. Loại cam này không chỉ nổi tiếng bởi hương vị đặc trưng, ngọt thanh, mọng nước, vỏ dày, tép vàng óng mà còn bởi quá trình canh tác tự nhiên, thân thiện với môi trường. Nhờ những ưu điểm vượt trội, cam sành Hàm Yên đã được vinh danh qua nhiều giải thưởng và danh hiệu quan trọng, tiêu biểu như: năm 2012 được bình chọn là một trong 50 loại trái cây đặc sản của Việt Nam, năm 2013 lọt vào Top 10 thương hiệu, nhãn hiệu nổi tiếng và được tôn vinh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu, năm 2015 và 2019 được bình chọn là Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam, năm 2016 được chứng nhận là sản phẩm nông nghiệp nổi tiếng Việt Nam. Với những giá trị về lịch sử, kinh tế và thương hiệu, cam sành Hàm Yên không chỉ là niềm tự hào của tỉnh Tuyên Quang mà còn là một trong những loại trái cây đặc sản nổi bật của Việt Nam, ngày càng được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài nước yêu thích.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Cam sành Hàm Yên nổi bật với hương thơm đặc trưng của tinh dầu cam, mang đến cảm giác tươi mát ngay từ khi bóc vỏ. Trọng lượng trung bình của quả dao động từ 280,41 gram đến 344,89 gram, đường kính từ 8,04 cm đến 9,20 cm, chiều cao từ 6,08 cm đến 7,80 cm. Đặc điểm vỏ cam khá mỏng, chỉ từ 3,20 mm đến 5,99 mm, có màu vàng cam đậm, căng bóng, ít sần sùi hơn so với các loại cam sành khác trên thị trường.
Về hương vị, cam Hàm Yên có vị ngọt thanh, chua nhẹ, không gắt, không chát, tạo cảm giác dễ chịu khi thưởng thức. Hàm lượng nước trong quả khá cao, đạt từ 86,14% đến 91,99%, giúp cam luôn mọng nước và tươi ngon. Bên cạnh đó, hàm lượng axit tổng số dao động từ 0,60% đến 0,99%, hàm lượng đường tổng số từ 8,00% đến 9,87%, cùng lượng vitamin C dồi dào từ 40,21 mg/100g đến 49,97 mg/100g, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Độ Brix của cam Hàm Yên đạt từ 9,03 obx đến 10,96 obx, góp phần tạo nên hương vị hài hòa, cân bằng giữa vị ngọt và chua, làm nên nét đặc trưng riêng biệt của loại cam này.
Điều kiện canh tác:
Khu vực trồng cam sành Hàm Yên sở hữu địa hình đặc trưng với hai dãy núi cao bao quanh và thung lũng bị chia cắt mạnh, tạo nên điều kiện tự nhiên thuận lợi cho cây cam phát triển. Độ cao trung bình của vùng đạt khoảng 650 mét so với mực nước biển, với nền đất đỏ vàng phong hóa từ đá sét và đá mắc ma. Đất tại đây có tầng canh tác dày trên 70 cm, độ phì tự nhiên từ trung bình đến cao, khả năng giữ nước tốt, giúp cây cam sinh trưởng khỏe mạnh và phát triển ổn định.
Khí hậu của vùng được phân chia rõ rệt thành hai mùa: mùa khô kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3, mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10. Nhiệt độ trung bình năm dao động khoảng 23°C, tổng tích ôn hàng năm từ 8.200 - 8.400°C, lượng mưa trung bình đạt 1.600 - 1.800 mm, chủ yếu tập trung vào mùa mưa, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của quả cam. Ngược lại, mùa khô có lượng mưa ít, độ ẩm thấp và nhiệt độ giảm, phù hợp cho quá trình thu hoạch cũng như thúc đẩy cây ra hoa, đậu quả cho vụ tiếp theo.
Biên độ nhiệt ngày và đêm lớn cũng là một yếu tố quan trọng, giúp cam sành Hàm Yên có vỏ mỏng hơn so với cam sành trồng ở các khu vực khác, đồng thời tạo nên màu sắc bắt mắt, bề mặt căng bóng và hàm lượng vitamin C cao hơn. Sự kết hợp hài hòa giữa điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và địa hình đặc thù đã tạo nên một vùng trồng cam lý tưởng, góp phần làm nên chất lượng đặc trưng của cam sành Hàm Yên.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Ngoài điều kiện tự nhiên thuận lợi, tập quán canh tác của người dân địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên chất lượng đặc trưng và danh tiếng của cam sành Hàm Yên. Người trồng cam tại đây đặc biệt chú trọng đến khâu chọn giống, sử dụng giống thuần chủng, sạch bệnh, được lai tạo và nuôi cấy trong nhà lưới nhằm đảm bảo cây con phát triển khỏe mạnh. Bên cạnh đó, quá trình canh tác được thực hiện theo quy trình nghiêm ngặt, tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe, góp phần duy trì và nâng cao chất lượng sản phẩm, giúp cam sành Hàm Yên khẳng định vị thế trên thị trường.
Phạm vi địa lý:
Xã Yên Thuận, xã Bạch Xa, xã Minh Khương, xã Yên Lâm, xã Minh Dân, xã Phù Lưu, xã Minh Hương, xã Yên Phú, xã Tân Thành, xã Bình Xa, xã Thái Sơn, xã Nhân Mục, xã Thành Long, xã Bằng Cốc, xã Thái Hoà, xã Đức Ninh, xã Hùng Đức và thị trấn Tân Yên thuộc huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang
Truyền thông nói về sản phẩm cam sành Hàm Yên:
Cam sành Hàm Yên: đặc sản nức tiếng của Tuyên Quang: https://vinpearl.com/vi/cam-sanh-ham-yen-tuyen-quang
Cam sành Hàm Yên: http://dacsantuyenquang.com.vn/SanPham/26/Cam_sanh_Ham_Yen
Hàm Yên (Tuyên Quang) nỗ lực phát triển thương hiệu cam sành: https://baodantoc.vn/ham-yen-tuyen-quang-no-luc-phat-trien-thuong-hieu-cam-sanh-1734416459393.htm
