Ngày 29/6/2020, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 2421/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00081 cho sản phẩm tỏi “Lý Sơn”. Ủy ban nhân dân huyện Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Tỏi là một loại gia vị quen thuộc trong chế biến món ăn, đồng thời còn có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe như tăng cường hệ miễn dịch, giảm huyết áp và phòng chống ung thư.
Ở Lý Sơn, cây tỏi trắng theo chân các thương nhân từ Thừa Thiên Huế đến vùng đất Cù Lao Ré - Lý Sơn hơn nửa thế kỷ trước. Từ đó, nghề trồng tỏi gắn liền với lịch sử phát triển của vùng đất này.
Danh tiếng của tỏi Lý Sơn không chỉ đến từ hương vị đặc trưng mà còn gắn liền với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp của hòn đảo. Nhờ vậy, Lý Sơn ngày càng được biết đến nhiều hơn trên bản đồ du lịch Việt Nam.
Năm 1980, nhà văn Nguyễn Thành Long đã khắc họa hình ảnh những cánh đồng tỏi trên đảo trong tập truyện ngắn Lý Sơn, mùa tỏi. Đến năm 2017, tỏi Lý Sơn vinh dự lọt vào danh sách “Top 10 đặc sản quà tặng nổi tiếng Việt Nam”.
Nhờ cây tỏi, người dân Lý Sơn có cuộc sống ổn định, đủ đầy. Chính vì vậy, họ luôn trân trọng loại cây này và ví tỏi Lý Sơn như “Vàng trắng” của quê hương.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Người dân Lý Sơn trồng giống tỏi trắng, một loại tỏi khi được trồng trên đảo đã tạo nên những đặc điểm riêng biệt. Tỏi Lý Sơn có màu trắng vôi, thịt củ màu trắng ngà với sắc xanh đặc trưng. Mùi thơm của tỏi dịu nhẹ, dễ chịu, vị cay nhẹ và có hậu ngọt đặc trưng.
Sản phẩm tỏi Lý Sơn có hai dạng về hình thái củ: tỏi nhiều tép và tỏi ít tép. Tỏi nhiều tép có từ 3 tép trở lên, trong khi tỏi ít tép chỉ có từ 1 đến 3 tép, thường được gọi là “tỏi cô đơn” Lý Sơn – một loại tỏi quý hiếm.
Tỏi Lý Sơn thường có kích thước nhỏ hơn so với các loại tỏi khác. Tỏi nhiều tép có trọng lượng từ 2,5 - 20 gam/củ, chiều cao từ 18 - 35 mm, đường kính từ 15 - 37,5 mm. Tỏi cô đơn nhỏ hơn, có trọng lượng từ 0,4 - 4,3 gam/củ, chiều cao từ 16 - 28 mm và đường kính từ 6,5 - 19 mm.
Về mặt chất lượng, tỏi Lý Sơn có độ ẩm dao động từ 57,71% - 69,31% khối lượng. Hàm lượng tro tổng số nằm trong khoảng 1,41% - 2,70% khối lượng chất khô, trong khi hàm lượng tro không tan trong axit dao động từ 0,04% - 0,18%.
Ngoài ra, tỏi Lý Sơn còn chứa hàm lượng các hợp chất lưu huỳnh hữu cơ bay hơi từ 0,14% - 0,22%, hàm lượng chất chiết tan trong nước lạnh từ 54,96% - 84,35%, hàm lượng Allicin từ 54,26 - 133,10 mg/kg, và hàm lượng Kali từ 348,0 - 371,0 mg/100g. Trong đó, “hàm lượng kali” và “hàm lượng các hợp chất lưu huỳnh hữu cơ bay hơi” là hai yếu tố quan trọng tạo nên chất lượng đặc trưng của tỏi Lý Sơn.
Điều kiện canh tác:
Địa hình, khí hậu và điều kiện thổ nhưỡng đã tạo nên chất lượng đặc thù của tỏi Lý Sơn. Địa hình chủ yếu của Lý Sơn là núi thấp, được kiến tạo trên nền núi lửa cổ. Đảo có diện tích nhỏ hẹp, bề mặt khá bằng phẳng, thoải dần từ trung tâm đảo ra bờ rìa, với độ cao trung bình khoảng 20 - 25 mét so với mực nước biển.
Các thửa ruộng trồng tỏi có dạng bậc thang, uốn lượn thấp dần quanh miệng núi lửa cổ, độ cao giảm dần ra tận bờ rìa đảo. Cấu trúc địa hình này giúp đất trồng thoát nước tốt, không bị ngập úng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc canh tác cây tỏi.
Lý Sơn chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa ven biển, với mùa nắng khô hạn và mùa mưa thường có giông bão, gió lớn. Lượng mưa trung bình năm thấp nhưng có sự biến động mạnh giữa các tháng, dao động từ 0,1 - 1.244,2 mm. Tổng bức xạ mặt trời cao, số giờ nắng từ 38 - 334,5 giờ/tháng. Nhiệt độ không khí trung bình nằm trong khoảng 21,8°C - 30,5°C, hiếm khi xuống dưới 18°C. Nhờ khí hậu biển ổn định, nhiệt độ tại đây rất phù hợp cho sự sinh trưởng của cây tỏi.
Thổ nhưỡng của Lý Sơn có độ pH từ 7,79 - 8,51 (pHH2O) và 7,03 - 8,13 (pHKCL). Hàm lượng kali dễ tiêu dao động từ 2,02 - 13,50 mg/100g đất. Đất tại đây được hình thành chủ yếu từ đá bazan lỗ rỗng do núi lửa cổ phun trào, kết hợp với đá vôi san hô, cát kết vôi, bột kết và sét kết. Đây là những yếu tố đặc trưng tạo nên thổ nhưỡng đặc biệt của Lý Sơn.
Đất bazan được xem là nguồn tài nguyên quan trọng của đảo, đóng vai trò quan trọng trong việc canh tác và sản xuất nông nghiệp. Người dân Lý Sơn đã sử dụng đất bazan để phối trộn, tạo thành giá thể trồng tỏi, góp phần duy trì chất lượng đặc sản tỏi Lý Sơn qua nhiều thế hệ.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Bên cạnh yếu tố tự nhiên ảnh hưởng đến chất lượng của tỏi Lý Sơn, kinh nghiệm và bí quyết canh tác của người dân cũng góp phần tạo nên đặc thù của sản phẩm. Phần lớn diện tích đất nông nghiệp trên đảo Lý Sơn đã được khai phá và cải tạo phục vụ sản xuất từ hơn 400 năm trước. Quá trình cải tạo này bao gồm việc bồi đắp, san nền đất và tạo mặt bằng sản xuất, giúp môi trường canh tác dần dịch chuyển để phù hợp với điều kiện sinh thái của cây tỏi Lý Sơn.
Người dân Lý Sơn đã phát triển các kỹ thuật canh tác nông nghiệp phù hợp với điều kiện khí hậu khô hạn của đảo. Họ có những bí quyết làm đất, cải tạo ruộng và chăm sóc cây tỏi một cách hiệu quả. Một trong những kỹ thuật quan trọng là lựa chọn mùa vụ phù hợp và sử dụng cát san hô để phủ lên mặt ruộng tỏi. Lớp cát này giúp giảm bốc hơi nước, ổn định độ ẩm của đất và bảo vệ bộ rễ của cây tỏi, góp phần duy trì chất lượng cây trồng.
Ngoài ra, người nông dân trên đảo còn xây dựng hàng rào bảo vệ ruộng tỏi nhằm giảm tác động của gió lớn và hơi muối biển, đồng thời hạn chế tình trạng xói mòn và bay lớp cát phủ bề mặt. Những hàng rào này được ví như “tấm áo” bao bọc, che chở cho cây tỏi trước những điều kiện khắc nghiệt của khí hậu đảo Lý Sơn.
Phạm vi địa lý:
Xã An Bình, xã An Hải, xã An Vĩnh thuộc huyện Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Truyền thông nói về sản phẩm tỏi Lý Sơn
Chiêm Ngưỡng Cánh Đồng Tỏi Lý Sơn Đẹp Hút Hồn: https://vivulyson.com/bat-gap-noi-check-in-o-ly-son-khien-cong-dong-mang-xon-xao
Tỏi Lý Sơn có tác dụng gì? Cách phân biệt tỏi Lý Sơn: https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/toi-ly-son-co-tac-dung-gi.html
Thăm ''vương quốc hành tỏi'' Lý Sơn: https://hanoimoi.vn/tham-vuong-quoc-hanh-toi-ly-son-478158.html
