Ngày 14 tháng 11 năm 2012, Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 2839/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00033 cho sản phẩm quýt Bắc Kạn. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bắc Kạn là cơ quan quản lý chỉ dẫn địa lý này. Như vậy, sau sản phẩm hồng không hạt, đây là sản phẩm thứ hai của tỉnh Bắc Kạn được cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý.
Cây Quýt, có tên khoa học là Citrus reticulata, thuộc họ Cam, Quýt (Rutaceae), là một trong những loại cây ăn quả phổ biến, có giá trị dinh dưỡng cao và được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới. Loài cây này có nguồn gốc từ khu vực Nam Á và Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam – nơi quýt đã được trồng và phát triển từ hàng trăm năm nay.
Tại Việt Nam, quýt được trồng ở nhiều địa phương với các giống đặc trưng, nhưng nổi bật nhất phải kể đến Quýt Bắc Kạn, một giống quýt quý gắn liền với ba huyện: Bạch Thông, Chợ Đồn và Ba Bể. Quýt Bắc Kạn không chỉ nổi tiếng bởi hương vị thơm ngon, mà còn nhờ vào điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt của vùng đất này, giúp tạo nên chất lượng vượt trội so với nhiều giống quýt khác.
Trong đời sống văn hóa của người dân địa phương, quả quýt cũng mang nhiều ý nghĩa. Theo tiếng dân tộc Tày, quýt được gọi là "Mác nghè", còn trong tiếng dân tộc Mán, loại quả này có tên là "Mác pẻn". Sự gắn bó lâu đời của cây quýt với người dân Bắc Kạn không chỉ thể hiện qua tên gọi trong các ngôn ngữ bản địa, mà còn qua tập quán canh tác, kinh nghiệm chăm sóc và sự trân trọng đối với loại cây này. Quýt Bắc Kạn không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp quan trọng, mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây, góp phần vào sự phát triển kinh tế và thương hiệu đặc sản của vùng.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Quýt Bắc Kạn là một giống quýt đặc sản nổi tiếng của tỉnh Bắc Kạn, được phân biệt với các giống quýt khác nhờ những đặc điểm nổi bật về cảm quan cũng như chất lượng dinh dưỡng. Đây là loại quýt có hình dáng đặc trưng với quả tròn dẹt, đường kính trung bình dao động từ 7,16 cm đến 7,99 cm, chiều cao quả từ 4,17 cm đến 4,60 cm. Quả có kích thước vừa phải, trọng lượng trung bình từ 152g đến 193g, tạo cảm giác chắc tay khi cầm.
Vỏ quýt Bắc Kạn có màu vàng tươi bắt mắt, bề mặt vỏ nhẵn mịn, không quá sần sùi, với độ dày trung bình từ 2,08 mm đến 3,04 mm. Một trong những ưu điểm lớn của giống quýt này là vỏ mỏng và dễ bóc tách, giúp việc thưởng thức trở nên thuận tiện hơn. Khi tách vỏ, các múi quýt hiện ra rõ ràng, đều nhau và mọng nước, mang đến cảm giác tươi ngon. Phần tép quả có màu vàng rơm đặc trưng, không bị nát khi bóc, giúp giữ được độ giòn và vị ngon tự nhiên. Tỷ lệ hạt trong mỗi quả quýt khá thấp, chỉ chiếm khoảng 1,16% đến 1,33%, giúp tăng giá trị sử dụng của quả và làm cho trải nghiệm thưởng thức trở nên hấp dẫn hơn.
Về hương vị, quýt Bắc Kạn có vị chua dịu, không gắt cũng không quá ngọt, tạo nên sự cân bằng hài hòa. Đặc biệt, giống quýt này không có vị the đắng như một số loại quýt khác, khi ăn phần xơ bã tan mềm vừa phải, không gây cảm giác khô miệng. Hương thơm của quýt Bắc Kạn rất đặc trưng, mang lại cảm giác dễ chịu và hấp dẫn ngay từ lần thưởng thức đầu tiên.
Chất lượng tuyệt vời của quýt Bắc Kạn không chỉ đến từ yếu tố giống mà còn nhờ vào điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt của vùng đất này. Các chỉ số dinh dưỡng của quýt Bắc Kạn cũng thể hiện rõ sự khác biệt so với nhiều giống quýt khác. Hàm lượng chất khô trung bình đạt 10,98%, hàm lượng đường tổng số ở mức 9,11%, giúp tạo nên vị ngọt tự nhiên hài hòa. Lượng axit tổng số trung bình chỉ khoảng 0,57%, kết hợp với độ Brix trung bình 12,19%, làm cho vị chua ngọt của quýt trở nên dịu nhẹ, dễ ăn. Hàm lượng nước trung bình trong mỗi quả quýt đạt khoảng 73,85%, giúp quýt giữ được độ mọng nước, tươi ngon trong thời gian dài. Đặc biệt, quýt Bắc Kạn còn có hàm lượng Vitamin C khá cao, đạt trung bình 34,22mg/100g, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là tăng cường sức đề kháng và làm đẹp da.
Với những đặc điểm cảm quan và chất lượng dinh dưỡng vượt trội, quýt Bắc Kạn không chỉ là một loại trái cây thơm ngon mà còn là một sản phẩm nông sản có giá trị cao, được người tiêu dùng ưa chuộng. Loại quýt này không chỉ góp phần phát triển kinh tế địa phương mà còn góp phần gìn giữ, phát huy thương hiệu nông sản đặc trưng của vùng đất Bắc Kạn.
Điều kiện canh tác:
Danh tiếng và chất lượng đặc thù của quýt Bắc Kạn gắn liền với điều kiện địa lý đặc biệt của khu vực trồng trọt, có tọa độ từ 22°05’53” đến 22°29’24” vĩ độ Bắc và từ 105°28’36” đến 105°59’08” kinh độ Đông. Phạm vi này bao gồm các xã Quang Thuận, Đôn Phong, Dương Phong thuộc huyện Bạch Thông; các xã Rã Bản, Đông Viên, Phương Viên thuộc huyện Chợ Đồn; cùng các xã Thượng Giáo, Địa Linh, Chu Hương, Mỹ Phương, Cao Trĩ, Yến Dương thuộc huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Những khu vực này có điều kiện tự nhiên đặc biệt phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của cây quýt, giúp tạo nên chất lượng đặc trưng của quýt Bắc Kạn.
Địa hình tại khu vực địa lý này chủ yếu là đồi núi thấp và các khu đồng bằng xen đồi, có nhiều khe dốc tụ với độ cao tuyệt đối không vượt quá 500m. Đặc điểm địa hình này tạo điều kiện thuận lợi cho cây quýt phát triển ổn định, đặc biệt là trong việc thoát nước, hạn chế tình trạng úng ngập và duy trì độ ẩm thích hợp cho cây trồng.
Về điều kiện khí hậu, khu vực trồng quýt Bắc Kạn có nền nhiệt độ trung bình năm khoảng 22°C, thích hợp cho sự phát triển của cây quýt trong từng giai đoạn sinh trưởng. Vào mùa hè, tháng nóng nhất có nhiệt độ trung bình lên tới 37,02°C, trong khi đó, vào mùa đông, tháng lạnh nhất có nhiệt độ trung bình dưới 14°C. Độ ẩm không khí trung bình năm đạt 82,6%, góp phần duy trì độ ẩm cần thiết cho sự phát triển của cây. Tổng số giờ nắng trong năm là 1.475,4 giờ, với mức thấp nhất rơi vào các tháng Một, Hai, Ba và cao nhất vào các tháng Sáu, Bảy, Tám, Chín. Lượng mưa trung bình hàng năm đạt 1.371,7 mm, nhưng phân bố không đều. Mùa mưa kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10, chiếm khoảng 75% - 80% tổng lượng mưa cả năm, trong khi mùa khô từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau chỉ chiếm khoảng 20% - 25% lượng mưa. Sự phân bố lượng mưa này tạo ra một môi trường thích hợp cho cây quýt phát triển, với nguồn nước dồi dào vào mùa mưa và độ khô vừa phải vào mùa khô để hạn chế sâu bệnh.
Về đất đai, khu vực trồng quýt Bắc Kạn chủ yếu có các loại đất Feralit đỏ vàng, bao gồm: đất Feralit đỏ vàng trên đá biến chất, đất Feralit vàng đỏ trên phiến thạch sét và đất Feralit vàng trên đá Mắcma axit. Trong đó, đất Feralit đỏ vàng trên đá biến chất là loại đất phù hợp nhất cho sự phát triển của cây quýt. Đặc điểm nổi bật của loại đất này là có cấu trúc kém bền vững, với các phiến đá mềm dễ phong hóa, giúp cung cấp dinh dưỡng tự nhiên cho cây trồng. Đồng thời, địa hình có độ dốc vừa phải giúp tầng đất có độ dày phù hợp và khả năng thoát nước tốt, tạo điều kiện thuận lợi cho bộ rễ quýt phát triển mạnh mẽ. Thành phần cơ giới của đất dao động từ thịt nhẹ đến trung bình, đảm bảo độ tơi xốp, giúp cây quýt hấp thụ dinh dưỡng một cách hiệu quả.
Nhờ vào sự kết hợp hài hòa giữa địa hình, khí hậu và thổ nhưỡng, vùng trồng quýt Bắc Kạn đã tạo nên những quả quýt có chất lượng vượt trội, mang hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn. Đây chính là yếu tố quan trọng giúp quýt Bắc Kạn trở thành một sản phẩm đặc sản có giá trị cao, góp phần phát triển kinh tế địa phương và nâng tầm thương hiệu nông sản Việt Nam.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Bên cạnh điều kiện tự nhiên thuận lợi, chất lượng đặc trưng của quýt Bắc Kạn còn được hình thành nhờ vào sự kết hợp giữa kinh nghiệm canh tác lâu đời của người dân địa phương và các quy trình kỹ thuật hiện đại. Những bí quyết truyền thống trong trồng trọt, chăm sóc cây quýt, cùng với việc áp dụng tiến bộ khoa học vào quy trình canh tác, thu hoạch và bảo quản, đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và duy trì hương vị đặc trưng của quýt Bắc Kạn.
Phạm vi địa lý:
Xã Quang Thuận, Đôn Phong, Dương Phong thuộc huyện Bạch Thông; các xã Rã Bản, Đông Viên, Phương Viên thuộc huyện Chợ Đồn; các xã Thượng Giáo, Địa Linh, Chu Hương, Mỹ Phương, Cao Trĩ, Yến Dương thuộc huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn
Truyền thông nói về sản phẩm quýt Bắc Kạn:
Quýt Bắc Kạn - sản vật nức tiếng ở vùng cao: https://moit.gov.vn/tu-hao-hang-viet-nam/quyt-bac-kan-san-vat-nuc-tieng-o-vung-cao.html
Hương vị quýt Bắc Kạn: https://baobackan.vn/huong-vi-quyt-bac-kan-post59506.html
Quýt Bắc Kạn - Nông sản hàng hóa tiêu biểu của tỉnh Bắc Kạn: https://backan.gov.vn/pages/quyt-bac-kan---nong-san-hang-hoa-tieu-bieu-cua-tinh-bac-kan.aspx
