Ngày 28/09/2017, Cục Sở hữu trí tuệ ra Quyết định số 3262/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00058 cho sản phẩm cà phê “Sơn La” nổi tiếng. Sở Khoa học và Công nghệ Sơn La là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Sơn La là tỉnh trồng cà phê Arabica lớn thứ hai của Việt Nam, với lịch sử hình thành từ năm 1945. Khi đó, một người dân địa phương đã mang giống cà phê về trồng tại vườn nhà, sự kiện này được ghi chép trong cuốn sách “Sơn La với cà phê”. Từ đó, cây cà phê dần phát triển, góp phần tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc, giúp họ từ bỏ lối sống du canh, du cư.
Quy trình sản xuất cà phê đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống và tập quán sinh hoạt của người dân địa phương. Trải qua hơn 70 năm hình thành và phát triển, cà phê Sơn La không chỉ trở thành đặc sản của vùng mà còn từng bước khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường.
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Cà phê “Sơn La” được sản xuất từ giống cà phê Arabica, gồm các sản phẩm chính như cà phê nhân, cà phê hạt rang và cà phê bột. Cà phê nhân có hạt dài, kích thước lớn hơn 4,75mm, với hàm lượng cafein từ 0,8% đến 1,28%, hàm lượng protein thô từ 10,5% đến 15%, và hàm lượng đường từ 6,8% đến 9,2%.
Cà phê hạt rang và cà phê bột có màu nâu, hương thơm tự nhiên, đặc trưng của cà phê nguyên bản, không có mùi lạ. Hàm lượng cafein của hai loại này dao động từ 1,0% đến 1,6%, hàm lượng chất tan trong nước đạt từ 29% đến 36%, và hàm lượng protein thô từ 11,6% đến 13,2%.
Nước cà phê “Sơn La” khi pha có màu nâu cánh gián, trong và có vị chua thanh, đắng nhẹ với hậu vị kéo dài. Đặc biệt, vị ngọt và hương trái cây đặc trưng của cà phê Sơn La đã tạo nên sự khác biệt, được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng và biết đến rộng rãi.
Điều kiện canh tác:
Cà phê “Sơn La” có được danh tiếng và chất lượng đặc thù nhờ vào điều kiện địa hình, đất đai, khí hậu phù hợp với giống cà phê Arabica, cùng với kinh nghiệm sản xuất gắn liền với phong tục tập quán của người dân địa phương.
Vùng trồng cà phê Sơn La nằm trên địa hình núi cao, dốc, có kiến trúc địa hình phức tạp với hệ thống núi bao quanh các bồn địa và cao nguyên. Khu vực này có độ cao từ 600 – 800 mét so với mực nước biển. Mặc dù chưa đạt đến độ cao lý tưởng cho cây cà phê Arabica, nhưng nhờ vị trí vĩ độ khá cao, từ 20°39’ - 22°02’ vĩ độ Bắc, hai yếu tố này kết hợp giúp cây cà phê phát triển tốt và tạo ra hương vị đặc trưng riêng biệt.
Đất trồng cà phê tại Sơn La chủ yếu là đất Feralit điển hình, gồm các loại đất như nâu đỏ trên đá macma bazơ và trung tính, nâu đỏ trên đá vôi, đỏ vàng trên đá sét và đá biến chất. Các loại đất này có tầng canh tác dày từ 70 - 100cm, độ pH dao động từ 4,5 - 6, có đặc tính tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thấm nước nhanh và giữ ẩm tốt.
Khí hậu Sơn La chia thành hai mùa rõ rệt: mùa hè từ tháng Tư đến tháng Chín và mùa đông từ tháng Mười đến tháng Ba năm sau. Lượng mưa dồi dào vào mùa hè giúp cây cà phê phát triển mạnh, ra hoa và kết trái tốt. Nhiệt độ trung bình tại đây dao động từ 16 - 27°C, với biên độ nhiệt ngày đêm từ 10 - 15°C. Lượng mưa trung bình hằng năm đạt 1.200 - 1.600mm, tập trung chủ yếu từ tháng Bảy đến tháng Chín. Độ ẩm trung bình trong năm ổn định từ 80 - 82%, tạo điều kiện thuận lợi để cà phê Sơn La phát triển và đạt chất lượng cao.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Bên cạnh điều kiện địa hình, đất đai và khí hậu thuận lợi, chất lượng đặc trưng của cà phê “Sơn La” còn được tạo nên nhờ vào kinh nghiệm canh tác lâu đời của người dân địa phương. Từ khâu chọn giống, chọn đất trồng đến quá trình chăm sóc và thu hoạch, tất cả đều được thực hiện cẩn trọng nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm.
Người dân lựa chọn đất trồng có độ dốc từ 0 - 15°, độ xốp trên 60%, thoát nước tốt, tầng đất dày trên 70cm, mực nước ngầm sâu hơn 100cm, lớp đất mặt giàu mùn (trên 2,5%) với độ pH dao động từ 4,5 - 6. Trong quá trình chăm sóc, họ xới đất quanh gốc để tạo độ tơi xốp, sử dụng rác và cỏ để tủ gốc, kết hợp bón phân hóa học với phân hữu cơ. Việc cắt tỉa tạo hình cho cây cũng được chú trọng để giúp tán cây phân bố đều, thông thoáng và hấp thụ ánh sáng tốt hơn. Khi cây còn nhỏ, bà con thường trồng xen cây ngắn ngày như đậu, lạc để tận dụng đất, đồng thời che bóng bằng cây keo dậu, cây muồng với mật độ hợp lý, đảm bảo thông thoáng. Đặc biệt, vào mùa sương muối, người dân chủ động phun nước lên tán lá để bảo vệ cây cà phê.
Một trong những kinh nghiệm quan trọng nhất trong canh tác cà phê tại Sơn La là kỹ thuật thu hoạch. Người dân thu hái thủ công bằng tay, chỉ chọn quả chín thay vì tuốt cành, đảm bảo chất lượng hạt cà phê. Do đặc thù cà phê Sơn La có kích thước nhỏ và địa hình trồng dốc, phương pháp này giúp giảm tổn thất và giữ nguyên hương vị tự nhiên.
Bên cạnh đó, phương pháp chế biến ướt và phơi khô tự nhiên dưới ánh nắng mặt trời cũng góp phần quyết định đến chất lượng và sự đồng đều của cà phê. Mặc dù sử dụng công nghệ chế biến ướt như nhiều vùng sản xuất khác, nhưng nhờ phơi khô hoàn toàn tự nhiên, hạt cà phê không chịu tác động cơ học của các thiết bị làm khô, giữ nguyên được hương vị nguyên bản.
Ngoài kinh nghiệm truyền thống, người dân Sơn La còn chủ động đầu tư, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, giúp cà phê Sơn La ngày càng nâng cao chất lượng, phát triển bền vững và được nhiều người biết đến trên thị trường.
Phạm vi địa lý:
Xã Phổng Lái, xã Chiềng Pha, xã Phổng Lập, xã Chiềng Bôm, xã Nậm Lầu, xã Bon Phặng và xã Muổi Nọi thuộc huyện Thuận Châu; xã Chiềng Đen, xã Chiềng Cọ, xã Hua La, xã Chiềng Ngần, xã Chiềng Sinh thuộc thành phố Sơn La; xã Mường Chanh, xã Chiềng Ban, xã Chiềng Mung, xã Chiềng Chung, xã Chiềng Mai, xã Chiềng Dong, xã Chiềng Kheo và xã Phiên Pằn thuộc huyện Mai Sơn; xã Púng Bánh, xã Dồm Cang, xã Nậm Lạnh và xã Mường Và thuộc huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La.
Truyền thông nói về sản phẩm Cà phê Sơn La:
Cà phê Arabica - đặc sản trứ danh của vùng đất Sơn La: https://dantri.com.vn/van-hoa/ca-phe-arabica-dac-san-tru-danh-cua-vung-dat-son-la-20210525083155215.htm
Arabica Sơn La – hương vị núi rừng Tây Bắc: https://vov.vn/thi-truong/gia-ca-phe/arabica-son-la-huong-vi-nui-rung-tay-bac-post1053310.vov
Cà phê Sơn La - Hành trình tạo nên thương hiệu: https://baosonla.vn/emagazine/ca-phe-son-la-hanh-trinh-tao-nen-thuong-hieu-8cjQtuMIg.html
