Ngày 30 tháng 11 năm 2012, Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 2958/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00034 cho sản phẩm xoài tròn Yên Châu. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La là cơ quan quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Xoài Yên Châu là một loại cây ăn quả có nguồn gốc gắn liền với truyền thống văn hóa và lịch sử phát triển nghề làm vườn từ xa xưa của nhân dân các dân tộc vùng đất Yên Châu. Việc trồng xoài đã được duy trì và phát triển qua nhiều thế hệ, trở thành loại cây trồng gắn bó mật thiết với đời sống của người dân địa phương.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, xoài Yên Châu còn là niềm tự hào của vùng đất này. Nhờ chất lượng vượt trội và hương thơm đặc trưng, xoài Yên Châu ngày càng được nhiều người biết đến và ưa chuộng.
Nhận thấy giá trị quý báu của giống xoài này, ngày 15 tháng 12 năm 2005, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 79/2005/QĐ-BNN, đưa hai giống xoài tròn và xoài hôi của huyện Yên Châu vào danh mục nguồn gen cây trồng quý hiếm cần bảo tồn và phát triển.
Đặc biệt, giống xoài Yên Châu của tỉnh Sơn La được xem là giống xoài bản địa duy nhất của miền Bắc Việt Nam. Sự độc đáo và giá trị của nó đã được Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO) công nhận và đưa vào danh mục các giống cây trồng cần gìn giữ và phát triển
Đặc điểm cảm quan và chất lượng:
Xoài tròn Yên Châu có hình dạng tương đối tròn với trọng lượng quả dao động từ 126,78g đến 200,61g. Chiều dài quả từ 7,08cm đến 8,82cm, đường kính quả từ 6,04cm đến 6,77cm, bề dày quả từ 5,38cm đến 6,06cm. Trọng lượng hạt nằm trong khoảng 25,14g đến 33,03g/hạt, với tỷ lệ phần ăn được đạt từ 79,46% đến 84,27%. Nhựa quả có màu trắng-trong.
Khi còn xanh, vỏ xoài có màu xanh nhạt, thịt quả xanh trắng. Khi chín, vỏ chuyển sang màu xanh bạc ngà, xuất hiện các đốm nâu, đen lấm tấm. Thịt quả có màu vàng đỏ, vị ngọt đậm đà và hương thơm đặc trưng.
Về chất lượng, xoài tròn Yên Châu có hàm lượng chất rắn hòa tan dao động từ 16,55 đến 18,26° Brix, hàm lượng đường tổng số từ 12,35 đến 16,08%, hàm lượng axit từ 0,16 đến 0,44%, hàm lượng nước từ 79,60 đến 82,33%, hàm lượng Vitamin C đạt từ 22,81 đến 35,53mg/100g.
Điều kiện canh tác:
Điều kiện địa lý ở khu vực này đặc biệt thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của giống xoài Yên Châu. Vùng trồng xoài chủ yếu tập trung ven các sông suối, nằm trên vùng gò đồi có địa hình thấp đến trung bình, với độ cao dao động từ 250m đến 450m. Địa hình có độ lượn sóng trung bình, mức độ chia cắt không quá lớn, với độ dốc nhỏ hơn 20 độ. Khí hậu khu vực có nhiệt độ trung bình năm từ 22 đến 25°C, biên độ chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm dao động từ 8,5 đến 10,5°C. Tổng số giờ nắng trung bình hàng năm đạt từ 1.900 đến 1.940 giờ. Các tháng có nhiệt độ thấp nhất là tháng Một và tháng Mười Hai, trong đó tháng Một có mức nhiệt trung bình thấp nhất là 15,4°C. Ngược lại, các tháng có nhiệt độ cao nhất là tháng Năm, tháng Sáu và tháng Bảy, với mức nhiệt cao nhất vào tháng Năm đạt trung bình 26,6°C.
Độ ẩm không khí trung bình dao động từ 76 đến 79%, tổng lượng mưa hàng năm trong khoảng 1.200 đến 1.300mm, trong khi tổng lượng bốc hơi trung bình đạt từ 1.000 đến 1.100mm/năm. Đất đai trong khu vực chủ yếu thuộc nhóm đất đỏ vàng, có thành phần cơ giới từ thịt pha cát đến thịt, với tỷ lệ cát mịn chiếm từ 54,6% đến 63,1%. Đất có độ ẩm trung bình từ 15 đến 20%, khá chặt, ít lẫn đá và có tầng đất dày. Độ pH của đất dao động từ chua đến ít chua, riêng các loại đất phát triển trên nền magma bazơ và trung tính có phản ứng từ ít chua đến trung tính. Tổng cation trao đổi và dung tích hấp thu trong đất chỉ đạt mức trung bình, độ no bazơ từ trung bình đến thấp, hàm lượng các nguyên tố dinh dưỡng tổng số cũng chỉ ở mức trung bình đến thấp.
Bên cạnh điều kiện đất đai và khí hậu thuận lợi, khu vực còn có địa hình chia cắt mạnh, tạo thành một hệ thống suối dày đặc, bao gồm suối Vạt, suối Sập, suối Nậm Pàn, suối Mơ Tươi, suối Tô Buông và suối Luông. Những con suối này không chỉ là nguồn nước tưới chính cho cây trồng mà còn mang theo phù sa màu mỡ, góp phần quan trọng vào quá trình sinh trưởng và phát triển của xoài Yên Châu.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Ngoài những yếu tố tự nhiên thuận lợi, bí quyết canh tác của người dân địa phương trong việc trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên hương vị thơm ngon đặc trưng của xoài tròn Yên Châu.
Phạm vi địa lý:
Xã Chiềng Pằn, xã Viêng Lán, xã Sập Vạt thuộc huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La
Truyền thông nói về sản phẩm Xoài tròn Yên Châu Sơn La:
Thương hiệu xoài tròn Yên Châu: https://baosonla.vn/vi/bai-viet/thuong-hieu-xoai-tron-yen-chau-31465
Mùa xoài tròn Yên Châu: https://baosonla.vn/kinh-te/mua-xoai-tron-yen-chau-tuwpWsQVR.html
Nguồn gen quý xoài tròn Yên Châu: https://tapchicongthuong.vn/magazine/nguon-gen-quy-xoai-tron-yen-chau-109086.htm
Một loại xoài ngon nổi tiếng đất Yên Châu của Sơn La đang tiêu thụ mạnh tại siêu thị Hà Nội: https://danviet.vn/mot-loai-xoai-ngon-noi-tieng-dat-yen-chau-cua-son-la-dang-tieu-thu-manh-tai-sieu-thi-ha-noi-20240524201136566.htm
