Ngày 12 tháng 02 năm 2018, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 463/QĐ-SHTTvề việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00065 cho sản phẩm Sò huyết Ô Loan nổi tiếng. Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Đầm Ô Loan, thuộc huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên, từ lâu đã nổi tiếng với cảnh sắc hữu tình và đặc sản sò huyết trứ danh. Dưới thời phong kiến, các quan lại khi về Phú Yên thường ghé thăm đầm Ô Loan để thưởng ngoạn phong cảnh non nước hữu tình và nếm thử hương vị tuyệt hảo của sò huyết nơi đây. Vẻ đẹp xanh biếc của đầm nước lợ cùng với sản vật quý giá này đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thi nhân sáng tác. Nhà thơ Nguyễn Mỹ từng viết:
"Biển vào Ô Loan nằm ngủ thiếp
Sò huyết sinh trong đáy giếng mờ xanh."
Năm 1997, đầm Ô Loan được công nhận là di tích danh lam thắng cảnh quốc gia, với đặc sản sò huyết “số một” trở thành một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm nên danh tiếng của vùng đất này.
Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:
Sò huyết Ô Loan thuộc giống sò Anadara granosa, có thân tròn, vỏ dày dạng hình trứng với hai vỏ bằng nhau. Mặt ngoài vỏ có các gờ phóng xạ phát triển và vòng sinh trưởng rõ nét, với số lượng gờ dao động từ 20 đến 22 gờ, mỗi gờ có nhiều hạt hình chữ nhật. Bản lề sò rộng, hình thoi, mang màu nâu đen. Vết cơ khép vỏ sau lớn, có hình tứ giác, trong khi vết cơ khép vỏ trước nhỏ hơn và có dạng tam giác. Mặt ngoài vỏ sò huyết có màu nâu đen hoặc xám trắng, còn mặt trong vỏ có màu trắng sứ. Đặc biệt, sò huyết Ô Loan có lượng huyết nhiều và mang màu đỏ tươi đặc trưng.
Về kích thước, chiều dài sò huyết Ô Loan dao động từ 31,41mm đến 35,62mm, chiều rộng từ 20,83mm đến 23,85mm, và chiều cao từ 21,19mm đến 25,90mm. Khối lượng sò nằm trong khoảng 8,95g - 13,67g, trong đó khối lượng vỏ từ 5,44g - 8,02g, còn trọng lượng thịt (bao gồm cả thịt và huyết) từ 3,25g đến 5,27g.
Xét về thành phần dinh dưỡng, trong 100g thịt sò huyết Ô Loan có hàm lượng protein từ 11,19% đến 13,07%, hàm lượng lipid từ 1,03% đến 1,29%. Lượng vitamin A dao động từ 88,53 IU/100g đến 103,24 IU/100g, còn vitamin B12 từ 0,40 IU/100g đến 0,50 IU/100g. Ngoài ra, hàm lượng canxi (Ca) trong sò từ 11,46mg/100g đến 14,81mg/100g, hàm lượng sắt (Fe) từ 3,67µg/100g đến 4,77µg/100g, và hàm lượng nước chiếm từ 78,65% đến 80,67%.
Đặc điểm địa lý:
Những tính chất và chất lượng đặc thù của sò huyết Ô Loan có được là nhờ điều kiện địa lý tự nhiên của khu vực cũng như kỹ thuật nuôi trồng của người dân. Đầm Ô Loan là một vực nước ven bờ biển, được hình thành từ lưu vực vùng cửa sông. Đây là một đầm kín, trải dài theo hướng Bắc - Nam, song song với bờ biển và được ngăn cách với biển bởi một dải cát. Đầm tiếp nhận nước từ các sông Phượng Lụa, sông Gò Duối và thông với biển qua cửa Tân Quy thuộc xã An Hải. Đáy đầm khá bằng phẳng và tương đối nông, với độ sâu dao động từ 1,2m đến 1,4m.
Khu vực địa lý của đầm Ô Loan nằm sâu trong vùng nội chí tuyến, có lượng bức xạ mặt trời phong phú. Hằng năm, mặt đầm nhận được nguồn năng lượng mặt trời lớn, dao động từ 140Kcal/cm² đến 150Kcal/cm² với hơn 2.450 giờ nắng. Nhiệt độ không khí trung bình năm tại đây khoảng 26,5°C, trong khi nhiệt độ nước biến thiên đồng bộ với nhiệt độ không khí. Vào tháng 6, nhiệt độ nước trung bình đạt khoảng 30,9°C, tháng 4 là 30,1°C và thấp nhất vào tháng 1, khoảng 23,7°C. Lượng mưa trung bình năm trong khu vực khá thấp, dao động từ 1.500mm đến 1.600mm, chủ yếu tập trung từ tháng 9 đến tháng 12.
Đáy đầm Ô Loan có lớp bùn khá dày, bề mặt bằng phẳng, mềm và mịn. Khu vực phía Nam và Tây đầm có lớp bùn cát, trong khi phía Bắc và Đông Bắc chủ yếu là lớp cát bùn. Hàm lượng cacbon hữu cơ dao động từ 0,65% đến 1,73%, hàm lượng đạm từ 0,09% đến 0,16%, trong khi hàm lượng lân dễ tiêu dao động từ 51,13mg/100g đến 59,78mg/100g. Hàm lượng lân tổng số trong khu vực từ 0,13% đến 0,16%, còn hàm lượng kim loại nặng nằm trong ngưỡng tiêu chuẩn cho phép. Độ mặn trung bình của đầm dao động từ 28‰ đến 34‰ và có sự biến đổi rõ rệt theo mùa, khi vào mùa khô có thể đạt từ 29,91‰ đến 38,98‰, còn trong mùa mưa giảm xuống mức từ 1,07‰ đến 2,78‰.
Hàm lượng ôxy hòa tan và độ pH của nước tại đầm ít biến động trong năm, tạo điều kiện thuận lợi cho sò huyết phát triển. Tuy nhiên, hàm lượng muối dinh dưỡng trong đầm khá thấp, với lượng muối phốt phát dao động từ 0,5mg P/L đến 5,67mg P/L, giúp tảo phù du phát triển mạnh mẽ, trở thành nguồn thức ăn quan trọng cho sò huyết. Đầm Ô Loan cũng nằm trong hệ sinh thái rong - cỏ biển và là vùng thủy vực trung gian, cung cấp nguồn thức ăn phong phú và đa dạng, tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của sò huyết.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Gắn bó với sò huyết từ lâu, người dân vùng đầm Ô Loan có nhiều kinh nghiệm trong việc chọn lọc giống, xác định địa điểm nuôi, chăm sóc và khai thác theo mùa để đảm bảo sò huyết phát triển mập, béo với chất lượng dinh dưỡng cao. Khi chọn giống, người nuôi ưu tiên những con sò khỏe mạnh, có kích cỡ từ 400 đến 500 con/kg, vỏ ngoài không bị dập bể, màu nâu đậm. Khi mở vỏ, nội tạng phải đầy đặn, máu đỏ tươi, và tỉ lệ sò giống thò chân bò di chuyển đạt trên 95% sau khi để ráo nước. Mật độ thả giống thích hợp là khoảng 6,36 con/m².
Việc chọn địa điểm nuôi cũng rất quan trọng, người dân thường chọn những vùng có sò huyết tự nhiên phân bố, nơi có môi trường ổn định, không chịu ảnh hưởng trực tiếp của nước thải, và ưu tiên các vùng hạ triều. Trong quá trình nuôi, người dân định kỳ kiểm tra môi trường nước hàng tháng và kiểm tra lưới cọc ba tháng một lần để đảm bảo điều kiện sống tốt nhất cho sò huyết. Sò huyết chỉ được khai thác khi đạt chiều dài từ 3cm trở lên và thời gian nuôi tối thiểu phải đạt 12 tháng kể từ lúc thả giống.
Sau khi thu hoạch, sò huyết được đóng gói bằng vật liệu sạch sẽ, thông thoáng, đảm bảo chất lượng sản phẩm. Nhãn sản phẩm phải được dán lên từng túi hoặc hộp sò huyết, sử dụng mực in không độc hại và ghi đầy đủ thông tin, trong đó tối thiểu phải có nội dung “Sò huyết đầm Ô Loan”.
Phạm vi địa lý:
Xã An Ninh Đông, xã An Hòa, xã An Cư, xã An Hiệp, xã An Hải thuộc huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên.
Truyền thông nói về sản phẩm sò huyết Ô Loan:
Sò huyết đầm Ô Loan – món đặc sản nổi tiếng nhất nhì vùng đất Phú Yên: https://vinwonders.com/vi/wonderpedia/news/so-huyet-dam-o-loan/
Sò huyết Ô Loan - đặc sản của vùng biển Phú Yên: https://moit.gov.vn/tin-tuc/xuc-tien-thuong-mai/so-huyet-o-loan-dac-san-cua-vung-bien-phu-yen.html
Sò huyết đầm Ô Loan 'danh bất hư truyền' đất Phú Yên: https://vnexpress.net/so-huyet-dam-o-loan-danh-bat-hu-truyen-dat-phu-yen-3253324.html
