Ngày 19/4/2019, Cục Sở hữu trí tuệ ban hành Quyết định số 1983/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00073 cho sản phẩm thịt bò “Hà Giang”. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang là Tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.
Bò vàng vùng cao, hay còn gọi là bò H’Mông, là giống bò duy nhất được Nhà nước đưa vào danh mục cấm xuất khẩu và được xếp vào danh mục nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần bảo tồn và phát triển. Đây là giống bò đặc biệt, có khả năng thích nghi với điều kiện khắc nghiệt của vùng núi đá cao nguyên, nơi có địa hình hiểm trở, độ dốc lớn, khí hậu lạnh giá, khan hiếm nước và nguồn thức ăn ít ỏi. Nhờ vào khả năng chịu đựng kham khổ vượt trội, bò vàng vùng cao đã tồn tại và phát triển mạnh mẽ tại các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, đặc biệt là ở Hà Giang, Cao Bằng và Bắc Kạn, trong đó Hà Giang là địa phương có truyền thống nuôi loài bò này lâu đời nhất và với số lượng lớn nhất.
Theo lời kể của người dân địa phương, bò vàng vùng cao đã xuất hiện từ khi những cộng đồng người H’Mông đầu tiên đặt chân đến Hà Giang và định cư tại đây hơn 300 năm trước. Trải qua nhiều thế kỷ, con bò không chỉ là vật nuôi quan trọng trong đời sống sản xuất mà còn gắn bó mật thiết với văn hóa, tín ngưỡng của người H’Mông. Đối với họ, con bò vàng không đơn thuần là một tài sản mà còn là biểu tượng của sức mạnh, vị thế và sự giàu có của gia đình. Người H’Mông nuôi bò vàng theo cách rất đặc trưng, không đơn thuần là nuôi nhốt hay thả rông mà họ thường "nuôi trên lưng" – một phương thức chăn nuôi độc đáo gắn liền với tập quán du canh, du cư của cộng đồng. Bò thường được nuôi tại các vùng núi cao, nơi có địa hình hiểm trở, giúp chúng phát triển khả năng di chuyển linh hoạt, sức bền và khả năng thích ứng cao với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.
Ngoài giá trị kinh tế, bò vàng vùng cao còn có ý nghĩa to lớn trong các nghi lễ truyền thống của người H’Mông. Chúng xuất hiện trong các lễ hội, cúng tế tổ tiên, là vật hiến tế trong những nghi lễ quan trọng hoặc được sử dụng làm sính lễ trong hôn nhân. Chính vì những giá trị cả về kinh tế, văn hóa và lịch sử đó mà bò vàng vùng cao không chỉ là một giống vật nuôi đơn thuần mà còn là một phần di sản quý báu của cộng đồng người H’Mông, cần được bảo tồn và phát triển bền vững.
Tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm:
Bò vàng vùng cao Hà Giang sở hữu những đặc trưng riêng biệt, tạo nên sự khác biệt so với bò ở các khu vực khác và làm nên danh tiếng của loại thịt bò này. Thịt bò Hà Giang có màu đỏ tươi tự nhiên, thớ thịt nhỏ, mịn và săn chắc. Khi chạm vào, mặt thịt có độ dính đặc trưng, khô ráo, không bị nhão hay chảy nước, đồng thời tỏa ra mùi gây đặc trưng của bò nuôi ở vùng núi cao. Nhờ phương thức chăn nuôi truyền thống của người dân bản địa, thịt bò sau khi chế biến mang đến hương vị ngọt tự nhiên, mềm vừa phải nhưng vẫn giữ được độ chắc, tạo cảm giác thơm ngon, đậm đà và khác biệt so với các loại thịt bò khác.
Một trong những điểm nổi bật của thịt bò vàng Hà Giang là hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là hàm lượng protein dao động từ 21,30% đến 23,30%, cao hơn so với nhiều giống bò khác. Ngoài ra, thịt bò vàng Hà Giang có nhiều mỡ giắt, giúp thịt không bị khô khi chế biến, mang lại kết cấu mềm mại và vị béo tự nhiên. Tỷ lệ mỡ trong thịt đạt từ 3,80% đến 5,79%, giúp cân bằng giữa độ ngậy và độ săn chắc của thịt. Một đặc điểm quan trọng khác là thịt bò vàng Hà Giang có độ dai thấp hơn so với các giống bò vàng ở vùng khác, với chỉ số dao động từ 48,90 đến 70,50, mang lại cảm giác dễ nhai, không bị quá dai hay bở. Đặc biệt, tỷ lệ mất nước sau chế biến của thịt bò Hà Giang thấp hơn so với bò vàng ở các khu vực khác, chỉ từ 24,63% đến 31,00%, giúp thịt giữ được độ ẩm, vị ngọt tự nhiên và không bị khô khi nấu nướng.
Sở dĩ thịt bò vàng vùng cao Hà Giang có những đặc điểm nổi bật như vậy là nhờ vào điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và tập quán chăn nuôi của người dân bản địa. Bò được nuôi thả tự do trên các vùng núi cao với địa hình dốc đứng, thức ăn chủ yếu là cỏ tự nhiên, lá cây rừng và một số loại thảo dược có giá trị dinh dưỡng cao. Nhờ chế độ ăn này, bò phát triển chậm nhưng chất lượng thịt lại vượt trội, săn chắc, ít mỡ thừa nhưng vẫn đảm bảo được độ mềm và hương vị thơm ngon. Chính những yếu tố này đã góp phần tạo nên giá trị đặc biệt của thịt bò vàng Hà Giang, khiến nó trở thành một sản phẩm được ưa chuộng và có giá trị cao trên thị trường.
Đặc điểm địa lý:
Chất lượng đặc trưng của bò vàng Hà Giang đến từ điều kiện tự nhiên và phương thức chăn nuôi đặc biệt. Được nuôi trên vùng núi cao trên 1.000 mét so với mực nước biển, bò vàng thích nghi với khí hậu mát mẻ, trong lành. Ở độ cao này, không khí loãng khiến bò tự tăng Hemoglobin trong máu, giúp thịt có màu đỏ tươi, giàu dinh dưỡng hơn.
Do địa hình chủ yếu là núi đá, người dân áp dụng phương thức nuôi nhốt kết hợp vỗ béo 2-3 tháng trước khi xuất chuồng. Thức ăn gồm ngô, cỏ tự nhiên và các loại cây cỏ từ rừng, nhiều trong số đó được ví như thảo dược, giúp thịt bò thơm ngon, mềm, ít dai, giàu dinh dưỡng và an toàn thực phẩm. Nhờ đó, bò vàng Hà Giang có giá trị cao, trở thành đặc sản nổi bật của vùng núi cao.
Quy trình kỹ thuật sản xuất:
Bò vàng Hà Giang được người H’Mông chăm sóc cẩn thận với những bí quyết chăn nuôi riêng, giúp đàn bò luôn khỏe mạnh và phát triển tốt. Nhờ điều kiện tự nhiên đặc biệt kết hợp với phương pháp nuôi dưỡng truyền thống, chất lượng thịt bò vàng Hà Giang vượt trội hơn hẳn so với các loại bò khác trên thị trường. Hương vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao cùng với sự gắn bó lâu đời trong văn hóa người H’Mông đã giúp bò vàng Hà Giang trở thành một trong những đặc sản nổi tiếng của tỉnh Hà Giang, góp phần khẳng định thương hiệu chăn nuôi địa phương.
Phạm vi địa lý:
Huyện Mèo Vạc, huyện Đồng Văn, huyện Yên Minh, huyện Quản Bạ, huyện Xín Mần, huyện Hoàng Su Phì thuộc tỉnh Hà Giang.
Truyền thông nói về sản phẩm thịt bò Hà Giang:
Thịt bò vàng Hà Giang vào các siêu thị lớn, phát triển tại thị trường nội địa: https://baotintuc.vn/kinh-te/thit-bo-vang-ha-giang-vao-cac-sieu-thi-lon-phat-trien-tai-thi-truong-noidia-20250310165129722.htm
Tạo giá trị gia tăng cho sản phẩm thịt bò vàng: https://baohagiang.vn/kinh-te/202406/tao-gia-tri-gia-tang-cho-san-pham-thit-bo-vang-88c7ae8/
Nâng cao giá trị thịt bò vàng Hà Giang qua mô hình liên kết sản xuất: https://thuongmaibiengioimiennui.gov.vn/san-pham-vung-mien/2020/4/nang-cao-gia-tri-thit-bo-vang-ha-giang-qua-mo-hinh-lien-ket-san-xuat
